روان درمانی چیست، چگونه انجام می شود و چه فایده ای دارد
انواع روش های روان درمانی کدام است و چه زمانی برای روان درمانی باید اقدام کنیم و اصلا چرا باید سراغ این روش برویم؟
بیست‌و‌پنجم سپتامبر برابر با سوم مهر در برخی کشورها به عنوان روز روان درمانی انتخاب شده است. هدف از این مناسبت صحبت در باره روان درمانی و اهداف آن و آشناتر کردن مردم با این خدمت است. نشانه این روز یک صندلی فیروزه‌ای خالی در پس‌زمینه مشکی است. استفاده از رنگ فیروزه‌ای در لباس برای جلب نظر افراد و ایجاد فرصت گفت‌وگو در باره روان درمانی از دیگر کارهایی است که در این روز انجام می‌شود. نرگس عزیزی، کارشناس ارشد مشاوره در یادداشتی در روزنامه خراسان درباره روان درمان توضیحات کامالی داده است.
روان درمانی یعنی چه؟
در تعریف روان درمانی گفته شده: «روان درمانی فعالیتی برای کمک به افراد دارای اختلالات روان‌شناختی و دشواری‌های احساسی و هیجانی است. هدف از روان درمانی از بین بردن یا کنترل علایم آزاردهنده به شکلی است که فرد بتواند عملکرد بهتری داشته باشد و در عین بهبود ، زندگی بهتری را تجربه کند.»
با توجه به این تعریف لازم نیست افراد حتما درگیر بیماری باشند تا بتوانند از این خدمات بهره ببرند، بلکه حتی زمانی که درگیر مشکلی احساسی هستند، برای کنار آمدن با مسائل روزمره با مشکل روبه رو هستند یا واقعه تلخی برایشان روی داده و آرامش را از آن ها گرفته است، روان درمانی می‌تواند به آن‌ها کمک کند.
نکته دوم ؛ با توجه به این که افراد می‌توانند بدون درگیری با بیماری یا اختلال روانی ، به روان‌درمانگر مراجعه کنند، صحبتی هم از «خوب شدن» نیست. بلکه هدف عملکرد بهتر است؛ این که شما به عنوان مراجع بتوانید در زندگی از توانمندی‌های خود حداکثر بهره را ببرید و عملکرد بهتری در تعامل با محیط داشته باشید.
چرا روان درمانی
یکی از علل مهم مقاومت در برابر مراجعه برای روان درمانی، نگرانی از برچسب خوردن است؛ این که اگر مراجعه کنم یعنی بیمارم، یعنی بی‌عرضه‌ام، یعنی دیوانه‌ام. برای غلبه بر چنین تصورات غلطی مهم‌ترین نکته کسب آگاهی است. همان‌طور که اشاره هم شد روان درمانی قرار است به افراد کمک کند تا عملکرد بهتری در زندگی داشته باشند و چه چیزی مهم‌تر از این.
از طرفی توجه داشته باشید که مطالعات متعدد نشان داده‌اند که رابطه بین سلامت روانی و سلامت جسمی، رابطه‌ای دو سویه است. اگر سلامت روان شما در معرض خطر باشد و وضعیت مناسبی در این زمینه نداشته باشید، سلامت جسمی شما هم تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. با توجه به این نکته مطمئن باشید که مراجعه برای روان درمانی در طولانی مدت می‌تواند به سلامت جسمی هم کمک کند.
انواع روان درمانی کدام اند؟
این روزها روان درمانی در اشکال متنوع و روش‌های مختلفی ارائه می‌شود. در باره اشکال متنوع، گاهی روان درمانی به صورت فردی انجام می‌شود، گاهی به صورت زوج درمانی و برای حل مسائل بین همسران. گاهی هم خدمات روان درمانی در گروه ارائه می‌شود. اما منظور از روش‌های مختلف چیست؟ در ادامه به چند روش رایج‌تر روان درمانی اشاره می‌کنیم.
روان درمانی رفتاری-شناختی
شاید این روش را بتوانیم رایج‌ترین روش روان درمانی در نظر بگیریم. در این روش هم راهکارهایی برای کنترل رفتار به مراجع آموزش داده می‌شود و هم همزمان به فرد کمک می‌شود با افکار خود و نحوه تاثیر گذاری آن آشنا شود و سپس روش‌های تغییر در افکار با مراجع تمرین می‌شود. این روش برای برخی اختلالات روان‌شناختی مانند افسردگی، اختلالات اضطرابی و اختلالات خوردن کارایی خوبی دارد. جدای از آن آشنایی با افکار و نحوه تاثیرگذاری آن‌ها برای هر کسی که می‌خواهد شناخت بهتری از خود داشته باشد، بسیار جذاب است.
روان درمانی مبتنی بر تعهد و پذیرش یا اکت (act)
این روش که چند سالی است وارد حوزه روان درمانی شده، به واسطه توجه بیشتر به هیجانات و احساسات، مورد استقبال خوبی قرار گرفته است. در این روش تلاش آن است که به مراجع کمک شود افکار و احساسات خود را بشناسد و آن‌ها را بپذیرد. در عین حال که مراجع تعهد به ارزش‌ها و عمل بر اساس آن‌ها را هم تمرین می‌کند.
این روش می‌تواند هم به افرادی که درگیر مسائلی چون اضطراب و افسردگی هستند، کمک کند و هم به صورت ویژه به افرادی که در زمان مواجهه با مسائل زندگی بیش از حد به هم می‌ریزند، کمک می‌کند تا سازگاری بهتری پیدا کنند.
روان درمانی میان‌فردی
همان طور که از اسم این روش پیداست، تمرکز آن بر موضوع روابط افراد است. مخاطبان این روش می‌توانند افراد متاهل که با همسرشان مشکل دارند یا افرادی که در محیط کاری یا زندگی در زمان ارتباط با دیگران، فشار زیادی را متحمل می‌شوند، باشند.
و چند روش دیگر
غیر از این سه روش، روش‌های دیگری هم وجود دارد مانند روان درمانی پویشی که زمان بیشتری را به تاریخچه زندگی شخصی فرد اختصاص می‌دهد یا بازی درمانی که برای کودکان کاربرد دارد.
چه زمانی برای روان درمانی مراجعه کنیم؟
جدای از تمایل شخصی افراد برای مراجعه، برخی نشانه‌ها هستند که می‌توانند به شما هشدار دهند که بهتر است زودتر برای پیگیری موضوع به روان‌درمانگر مراجعه کنید.
1- تغییر محسوس در میزان خواب، اشتها و میل جنسی.
2- خستگی مزمن و کاهش انرژی.
3- کیفیت پایین خواب، کابوس و مشکل در به خواب رفتن.
4- احساس ناامیدی و تنهایی زیاد برای چند هفته.
5- بی‌میلی زیاد به روابط با دوستان.
6- کناره‌گیری از اعضای خانواده و تمایل نداشتن برای هم‌صحبتی با آن‌ها.
7- دشواری در پیدا کردن دوست یا حفظ رابطه با دیگران.
8- از کوره در رفتن سریع و پرخاشگری.
9- کاهش تمرکز در سر کار یا زمان مطالعه و افت عملکرد در این حوزه‌ها.
10- تجربه ترس و افکار مزاحم مرتبط با حوادثی چون تصادف برای چند هفته.
11- احساس غم شدید بعد از درگذشت عزیزان که بیش از یک ماه طول کشیده است.
12- دریافت بازخوردهای منفی مکرر از اطرافیان مبنی بر این که ارتباط با شما دشوار است.
13- شنیدن صداها یا دیدن تصاویر با منشأ نامشخص.
14- احساس خطر شدید از این که دیگران می‌خواهند به شما آسیب بزنند.
15- داشتن افکار مرتبط با آسیب به خود یا خودکشی؛ در این باره توصیه می‌شود سریع‌تر اقدام کنید. شماره تلفن 123 در هر ساعتی از شبانه‌روز برای صحبت درباره این موضوع در خدمت شماست.