هشدار فوری محققان درباره موج دلتا؛ قتلگاه آخرالزمانی هند پیش روی ایران!
یکی از محققان کشور بر اساس تحلیل داده‌هایی که انجام داده، معتقد است کشور با بحران بزرگی از شیوع سویه دلتا روبرو است و تا این سویه آتش خود را شعله‌ور نکرده و همانند هند، کشور را به یک قتلگاه آخرالزمانی تبدیل نکرده است و صدایش در لابلای صدای بسیاری از دیگر کشورها گم نشده، باید از جهان برای تامین واکسن‌های موثرتر کمک بخواهد، ولی این پنجره به زودی بسته خواهد شد و لازم است از این فرصت استفاده شود.
دکتر سید علی حسینی اسفیدواجانی، متخصص سامانه‌های پیچیده و عضو هیات علمی دانشکده فیزیک دانشگاه شهید بهشتی با ارائه دلایل خود برای بسته شدن پنجره احتمالی نجات کشور از بحران اپیدمیک فعلی، گفت: اجازه دهید قبل از آنکه وارد بحث اصلی یعنی بحران این روزهای کشور شوم، یک سابقه از تحلیل بحران ارائه دهم تا دوستان نیاز به تحلیل‌های علمی داده‌های اپیدمیک را درک کنند.
وی ادامه داد: هنگامی که کرونا وارد ایران شد، بعد از تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها رییس جمهور اعلام کرد که کرونا از هفته بعد از تعطیلی از کشور خواهد رفت و من با تحلیل داده‌های مربوط به تعداد مبتلایان در جهان که آن روز خارج از کشور چین تنها هزار نفر بودند، به این جمع‌بندی رسیدم که با یک "قوی سیاه" طرف هستیم. قوهای سیاه یا black swans در علم داده به رخدادهایی گفته می‌شوند که بسیار نادر هستند و در پیش بینی‌های معمول گنجانده نمی‌شوند.
دکتر حسینی با بیان اینکه تحلیل‌های انجام شده از این داده‌ها به مسوولان وزارت بهداشت ارائه شده است، افزود: در ملاقات با برخی از مسوولان دولتی تحلیل‌های داده‌های اپیدمی را ارائه کرده و در مورد ابعاد بحران کرونایی هشدار دادم و این در حالی بود که در تحلیل بعضی از متخصصین اپیدمولوژی مورد مشورت سیاستگذاران، سطح هشدار بسیار پایین‌تر تخمین زده شده بود.
این محقق حوزه سیستم‌های پیچیده با اشاره به مذاکراتش با یکی از اپیدمولوژیست‌های طرف مشاوره سیاستگذاران، خاطر نشان کرد: این متخصص که معتقد بود کرونا با بسته شدن مدارس و دانشگاه‌ها هفته بعد خواهد رفت، در مذاکراتی که با وی داشتم، چهار انگشت خود را نشان داد و گفت که در بدترین شرایط تنها چهار هزار ایرانی ممکن است فوت کنند! ضمناً تاکید کرد با گرمای تابستان بیماری به طور کلی رخت خواهد بست!
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: بر خلاف تحلیل‌های ارائه شده در این زمینه، تحلیل‌های داده‌ای من نشان می‌داد که ما با یک "قوی سیاه" و یا "شاه اژدها" طرف هستیم و این کارشناسان علی رغم داشتن تخصص علمی ارزشمند در حوزه تحقیقی خود از قدرت "شاه اژدهاها" در تغییر ماهیت بحران‌های نادر بی‌خبر بودند که البته از حوزه تخصصی ایشان به دور بود و نیاز به داشتن تخصص در حوزه تحلیل داده‌ها، پدیده‌های بحرانی و سیستم‌های پیچیده داشت.
به گفته وی، "شاه اژده‌ها" یا dragon kings که در تحلیل بازارهای مالی، فیزیک اقتصاد، پدیده‌های بحرانی و سیستم‌های پیچیده مورد توجه هستند، پدیده‌ای است که نه تنها از نظر احتمال وقوع نادر هستند، بلکه دارای ریشه‌های متفاوتی از بحران‌های نادر گذشته هستند.
دکتر حسینی ادامه داد: در حالی که بسیاری از کارشناسان به گرمای اردیبهشت و تابستان دل بسته بودند، تحلیل‌های من از داده‌های مربوط به کشورهای استوایی حکایت از سرایت این ویروس در گرمای تابستان داشت که در این مورد در اردیبهشت سال قبل و زمانی که کاهش پیک اول دلخوشی‌ها را به مهار در تابستان زیاد کرده بود، نسبت به ماهیت متفاوت رفتار "شاه اژدهاها" در پدیده‌های بحرانی و احتمال بروز پیک در تابستان هشدار دادم.
حسینی پس از مرور گذشته با اشاره به بروز بحران عمیق این روزهای کرونایی، پیش بینی خود مبنی بر کوچک بودن پنجره نجات از بحران کنونی را مطرح و چند نکته را گوشزد می‌کند.
جهش دلتا: بحرانی در دل بحران و پنهانکاری هند
حسینی ادامه داد: چند ماه پیش به دوستی در وزارت بهداشت هشدار دادم که خبرنگار گاردین از هند گزارش کرده بود که هند در حال تکرار رویکرد اشتباه چین در مقابل جهان است، به این معنا که چین قدرت سرایت کرونا را از جهان پنهان کرد و هند قدرت عجیب جهش جدید را! خواستم که هشدار داده شود تا تمامی مرزها و رفت و آمدها به هند بسته شود که البته نشد و بحران از درگاه مراودات با هند یعنی سیستان و بلوچستان وارد کشور شد.
قرنطینه؛ شاید مفید و ضروری، اما التیام موقتی
وی سیاست قرنطینه و "لاک داون" را موقتاً آرام بخش توصیف کرد و گفت: واکسیناسیون شاید بسیار ضروری است، اما در مورد سویه فعلی به اندازه سویه "ووهان" تاثیرگذار نخواهد بود؛ چرا که ویروسی که با چنین قدرت سرایتی ظرف یک ماه از سیستان و بلوچستان به کل کشور آمد و کل کشور را سیاهپوش کرد، از فردای برداشتن قرنطینه تنها زمان کوتاهی می‌خواهد که دوباره کل کشور را سیاهپوش کند. لذا گرچه ممکن است قرنطینه یک راه حل فوری و لازم باشد (که ستاد کرونا با توجه به ابعاد بحران تصمیم خواهد گرفت) اما این راه حل بسیار موقتی‌تر از دفعات قبل خواهد بود و راه حل موثرتر، واکسیناسیون فوری کشور است. اما مشکل واکسناسیون کجاست؟
واکسیناسیون؛ کارساز اما دور از دسترس
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به چالش کشور در زمینه واکسیناسیون سراسری، خاطر نشان کرد: مشکل واکسیناسیون آن است که واکسن‌های موفق از ماه‌ها قبل، پیش خرید شده‌اند و بعید است بتوان به سرعت برای کشور واکسن مؤثر تهیه کرد. توضیح آن که مقایسه داده‌های کشورهای "امارات" و "انگلستان" نشان می‌دهد که قدرت اثرگذاری واکسن سینوفارم ممکن است تنها ۵۰ درصد باشد و اگر این عدد درست باشد، به معنی آن است که اگر کل کشور را با سینوفارم واکسینه کنیم، همانند یک کشور ۴۰ میلیونی واکسینه نشده خواهیم بود و موج‌های بعدی کرونا در راه است.
وی اضافه کرد: از این رو لازم است در کنار خرید واکسن‌های چینی که در دسترس‌تر هستند، به فکر خرید واکسن‌های موثر همانند "آسترازنکا" و یا "بایو-ان-تک" بود. مشکل اما اینجاست که این واکسن‌ها برای ماه‌های پیش رو پیش خرید شده‌اند و شانس تهیه فوری چند ۱۰ میلیونی نیاز کشور، بسیار کم است.
راه‌حل چیست؟
حسینی تنها راه علاج برای برون رفت از بحران کنونی کرونا را نشان دادن سطح بحران ایران به جهان و تقاضای کمک فوری از جهان برای دریافت واکسن‌های بدون نوبت عنوان کرد و یادآور شد: شاید این تنها گزینه پیش روی کشور باشد، ولی این احتمال نیز وجود دارد که پنجره این گزینه به زودی بسته شود.
وی با طرح این سوال که چرا پنجره درخواست اورژانسی از جهان ممکن است به زودی بسته شود، توضیح داد: نکته در اینجاست که سویه دلتا در حدود ۱۰ ماه پیش در هند مشاهده شد. چندین ماه طول کشید که این سویه آتش خود را شعله‌ور کند و هند را به یک قتلگاه آخرالزمانی تبدیل کند. همانند مسیر سویه ووهان طبیعی بود که اولین کشورهایی که با گونه جدید روبرو شوند، کشورهای صنعتی باشند که بیشترین مراودات و رفت و آمدها را با بقیه جهان از جمله هند دارند.
این متخصص سامانه‌های پیچیده با تاکید بر اینکه در حال حاضر تخمین زده می‌شود بالای ۸۰ درصد آلودگی‌ها در آمریکا از سویه دلتا باشد، اظهار کرد: کشورهای صنعتی اما به واسطه واکسیناسیون گسترده با بحران جدی روبرو نشدند. تقاضای کمک ایران در حال حاضر ممکن است خریداری در جهان داشته باشد. اما زمانی که سویه دلتا مسیر خود را به کشورهای کم درآمد باز کند، صحنه‌های دلخراش آخرالزمانی هند، بسیار مشاهده خواهد شد و همه جهان نیازمند کمک اورژانسی خواهند شد؛ از این رو تا زمانی که ایران جزو معدود کشورهای محروم مانده از واکسنی است که با بحران سویه دلتا روبرو شده و صدایش در لابلای صدای بسیاری از دیگر کشورها گم نمی‌شود، بایستی از جهان کمک بخواهد.
وی تاکید کرد: دقت کنید که اگر ابعاد بحرانی ایران گوشزد شود، هند حتی با تولید ۱۵ روز خود می‌تواند ایران را نجات دهد. کشورهای بسیاری با مازاد واکسن روبرو و در حال جمع آوری بعضی از واکسن‌های خود هستند و کمک خواستن ایران در شرایط فعلی در جهان ممکن است شنونده‌های بسیاری داشته باشد.
حسینی با تاکید بر اینکه اعلام نیاز و کمک از جهان نشانه ضعف کشورها نیست، گفت: بگذارید توضیح دهم که هند که بزرگترین شرکت تولیدکننده واکسن جهان یعنی انستیتو سرم هند را داراست، در برخورد با سویه دلتا درمانده بود! و از جهان کمک خواست. ایران نیز اولین کشوری نیست که در برخورد با سویه دلتا از جهان کمک خواسته و آخرین کشور نیز نخواهد بود. حتی این درخواست می‌تواند به صورت غیر رسمی و در محافل دیپلماتیک مطرح شود.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی یادآور شد: با بحران بزرگی روبرو هستیم و ممکن است علی رغم همه تمهیدات با دریافت واکسن در مقیاس لازم روبرو نشویم، بایستی از هم اکنون با یک تحلیل داده درست از میزان مبتلایان و متوفیان و با نگاه به پروفایل سنی آنها و واکسن‌هایی که دریافت کرده‌اند، نوبت‌های واکسن را باز تعریف کنیم. برای مثال ممکن است تحلیل داده‌ها نشان دهد که افراد مسنی که فلان واکسن را دریافت کرده‌اند، علی رغم دریافت واکسن هنوز شانس مرگ بیشتری از افراد فلان پنجره سنی داشته باشند. لذا در صورت دریافت واکسن محدود بهتر است در اتخاذ استراتژی درست و موفق‌تر علمی عمل کنیم.
به گفته وی، یک مثال موفق کشور انگلستان است که ابتدا یک دوز به درصد بالایی از جمعیت خود زد و سپس به فکر دوز دوم افتاد. البته در مورد ایران کمی ماجرا پیچیده‌تر است؛ چرا که افراد مختلف سنی واکسن‌های متفاوتی دریافت کرده‌اند و یک تحلیل داده برای اتخاذ سیاست درست نیاز است.