گسترش فقر در كشور به فاصله یك‌سال

بررسی تورم استانی نشان می‌دهد كه 25 استان نرخ تورمی بالاتر از 44.4 درصد میانگین كشوری؛ در آبان ماه داشتند. البته نكته‌ای كه در بررسی داده‌های نرخ تورم استانی وجود دارد، بالا بودن این نرخ در استان‌هایی است كه طی روزهای اخیر محلی برای اعتراض‌های معیشتی و آبی بوده‌اند. استان‌های اصفهان، یزد، كهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری نرخ تورم سالانه‌ای به اندازه 44.6، 45.6، 50.5 و 49.3 درصد داشته‌اند. در دو ماه مهر و آبان روند تورم كاهشی بوده، اما تضعیف قدرت خرید افراد طی سال‌های اخیر در كنار وضعیت بازار كار پس از شیوع كرونا، باعث شده كه حتی كاهش تورم نیز حس نشود، چراكه تورم علاوه بر اینكه قدرت خرید افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، زمان بازگشت به قدرت خرید پیشین را نیز طولانی‌تر می‌كند. همین امر می‌تواند بر افزایش اعتراض‌های مرتبط با معیشت نیز تاثیر بگذارد.

در حالی در سال جاری 25 استان تورمی بالاتر از تورم كل كشور داشتند كه این نسبت برای آبان ماه سال گذشته، 11 استان گزارش شده بود؛ بدین معنا كه به فاصله یك‌سال علاوه بر افزایش 53 واحد درصدی تورم، 14 استان نیز به لیست استان‌های با تورم بالاتر از میانگین كشوری اضافه شدند. این امر نشان می‌دهد كه قیمت سبد كالاهای خوراكی و غیر خوراكی تا چه میزان در كشور افزایش یافته است. وقتی قیمت‌ها در سبد خوراكی‌ها بالا می‌رود عمدتا این بخش به دهك‌های پایین جامعه اثر بالاتری می‌گذارد و آنها مجبورند از كالاهای بادوام، كمتر استفاده كنند، چراكه مجبورند بخش عمده‌ای از درآمد خود را صرف تامین خوراكی یا اجاره‌بهای مسكونی كنند. از این‌رو انتظار می‌رود كه در سال جاری ضریب جینی كشور نیز بالاتر رود كه به معنی شكاف عمیق بین طبقات جامعه است.

پراكندگی تورم در استان‌های مرزی
مقایسه اعداد و ارقام تورم سالانه نشان می‌دهد كه در استان‌های مرزی مانند ایلام، بوشهر، آذربایجان شرقی و غربی، كردستان و كرمانشاه وضعیت تورم به مراتب بدتر از سایر استان‌هاست. به گونه‌ای كه نرخ تورم سالانه در این استان‌ها به ترتیب 52.2، 45.8، 48.8، 48.8، 49.1، 46.5 درصد گزارش شده است. در بین استان‌های كشور، ایلام بیشترین نرخ تورم سالانه را از آن خود كرده بود. بالا بودن تورم در اكثر استان‌های مرزی نشان از عدم توجه به بازارهای محلی و پتانسیل‌هایی است كه این استان‌ها برای كشور می‌توانند ایجاد كنند. نكته دیگر در خصوص این استان‌ها، بالا بودن آمار بیكاری است؛ با كنار هم قرار دادن نرخ بیكاری (به خصوص پس از شیوع كرونا در كشور) همچنین بالا بودن نرخ تورم‌شان می‌توان به این نتیجه رسید كه بیشتر استان‌های كشور درگیر ركود تورمی هستند كه راه گریز از آن در شرایط فعلی كه انتظار می‌رود كسری بودجه سال جاری حدود 300 هزار میلیارد تومان و سال آینده نیز بیش از 600 هزار میلیارد تومان باشد، آسان نباشد.

افزایش بیشینه و كمینه تورمی
گزارش مراكز رسمی نشان می‌دهد كه در یك‌سال منتهی به آبان سال جاری، كمینه و بیشینه نرخ تورم، افزایشی بوده؛ كمترین تورم سالانه در آبان 99 مربوط به استان آذربایجان غربی با حدود 26 درصد و بیشترین نیز مختص استان هرمزگان با 34.2 درصد بوده است. این در حالی است كه بیشترین نرخ تورم در ماه گذشته مربوط به استان ایلام با 52.2 درصد و كمترین نیز به استان قم با 40 درصد اختصاص داشت. مقایسه دو ماه آبان 99 و آبان سال جاری نشان می‌دهد كه علاوه بر روند افزایشی نرخ تورم، تركیب استان‌ها نیز تغییر كرده است. به عنوان مثال در سال گذشته استان‌های مركزی و خراسان رضوی به ترتیب كمترین تورم را پس از آذربایجان غربی به خود اختصاص داده بودند. اما این دو استان در سال جاری در زمره استان‌های با تورم بالاتر از میانگین قرار گرفتند.

تورم سالانه در شهرها بیشتر از روستاها
بر اساس گزارش‌های رسمی تورم سالانه آبان ماه سال جاری در بخش شهری، خانوارهای شهرنشین 26 استان نرخ تورمی بالاتر از 43.6 درصد (میانگین كل كشوری) داشتند. بیشترین تورم در این بخش نیز مربوط به خانوارهای ساكن شهر در استان ایلام با تورم 51.4 درصد است. این در حالی است كه در آبان سال 99 خانوارهای شهرنشین 12 استان نرخ تورمی بالاتر از 29 درصد میانگین مناطق شهری داشتند. پس مقایسه نرخ تورم در مناطق شهری طی یك‌سال نیز نشان می‌دهد علاوه بر تغییر در عدد و رقم تورم، تركیب استان‌ها نیز دگرگون شده و شهرنشینان بیشتری تورم بالاتر از متوسط كشور را تحمل می‌كنند. از سوی دیگر آمارهای مناطق روستایی در آبان سال جاری نیز نشان می‌دهد كه 18 استان تورم بالاتر از میانگین 48.3 درصدی دارند. البته كه رقم تورم در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری است. در آبان سال 99، 13 استان تورم بالاتر از میانگین كشوری برای مناطق روستایی داشتند.

ضریب اهمیت خوراكی در مناطق با تورم بالا
با استناد به داده‌های مركز آمار ضریب اهمیت مواد خوراكی و آشامیدنی در استان‌های با تورم بالا، بیشتر از سایر استان‌هاست؛ به عنوان مثال ضریب اهمیت این گروه از كالاها در استان‌های ایلام، زنجان، كهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری به ترتیب 35.2، 33، 36 و 37 بوده است. در حالی كه برای استان‌های قم، تهران و سمنان كه كمترین تورم سالانه در آبان ماه را داشتند این ضریب به ترتیب 26.4، 19 و 31 گزارش شده است. مقایسه اعداد و ارقام نشان می‌دهد كه با هر افزایشی در قیمت كالاهای خوراكی، استان‌هایی كه ضریب اهمیت این گروه از كالاها در آنها بسیار بالاست كه از قضا تورم بالایی نیز دارند، بیشتر از سایر استان‌ها در معرض انواع سوءتغذیه و مشكلات جسمانی قرار خواهند گرفت. این مهم را می‌توان از مقایسه اعداد و ارقام تورم نقطه‌ای نیز مشاهده كرد كه بر اساس آن تورم نقطه‌ای برای كالاهای خوراكی در استان‌های ایلام، زنجان، كهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری به ترتیب 40.7، 55.3، 57 و 45 درصد بوده است. تورم نقطه‌ای میانگین كشوری این گروه از كالاها در آبان ماه حدود 47 درصد بود. در حالی كه در آبان 99، 56.7 درصد گزارش شده بود. نكته دیگری كه باید به آن اشاره كرد، ضریب اهمیت حدود 81 درصدی كالاهای غیرخوراكی برای ساكنان پایتخت است. البته كه این امر با وجود ضریب اهمیت 19 برای كالاهای خوراكی كاملا منطقی به نظر می‌رسد. اما می‌تواند بیانگر این موضوع باشد كه ساكنان تهران بیشتر از سایر استان‌ها برای سبد كالاهای غیرخوراكی كه مسكن نیز شامل آن می‌شود، هزینه می‌پردازند. پس از تهران، استان‌های البرز و اصفهان با ضریب اهمیت 76.2 و 75.8 در رده‌های دوم و سوم قرار دارند. تورم مسكن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها نیز از دیگر مواردی است كه بر سبد هزینه خانوارهای كشور تاثیر می‌گذارد. بر اساس آمارهای رسمی نرخ تورم نقطه‌ای در این گروه از كالاها به 26.7 درصد رسیده كه 17 استان تورم بالاتر از آن را به خود اختصاص دادند.