کشاورزی را سازگار با اقلیم کنیم تا امنیت غذایی دچار بحران نشود

محمد حسین شیخ محمدی، پژوهشگر کشاورزی و تنش‌های محیطی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برنا، درباره مدیریت کشاورزی ایران گفت: کشاورزی ما چندین دهه است که درگیر بحران‌های مدیریتی و ناکارآمدی است. به طور مثال ناکارآمدی در مدیریت منابع آبی کشور شرایط کشاورزی و آبی کشور را بحرانی‌تر کرده است. کشاورزی که بعد از گذشت سال‌ها در حوزه آمایش سرزمین، الگوی کشت، بهره‌وری آب، شیوه‌های کشت و تنظیم بازار درگیر مشکلات متعدد است. سال‌هاست از ضعف صنایع تبدیلی و تکمیلی، شیوه‌های مدرن کشت و آبیاری، مدرن سازی باغات و تجهیزات کشاورزی صحبت می‌کنیم اما هیچ برنامه پایداری برای حل آن پیگیری نمی‌شود.
او افزود: اقلیم هر منطقه تعیین‌کننده تنوع زیستی، تنوع اکولوژیکی و اکوسیستم گیاهی آن منطقه است. ایران دارای توان بالقوه منابع طبیعی و گسترده آب و هوایی برای کشاورزی است، موضوعی که امروز می‌تواند بیش از گذشته تهدید و فرصت باشد. به عنوان مثال در آینده‌ای نزدیک، تغییرهای اقلیمی و گرمایش جهانی، دسترسی به منابع آبی را محدودتر کرده و بسیاری از مناطق کشور با بحران آب مواجه خواهند شد.

شیخ محمدی تصریح کرد: تغییرات اقلیمی معضلی جهانی است که همه کشورها درگیر پیامدهای آن خواهند بود. پیامدهای گرمایش جهانی و تغییر اقلیم تنها مقوله‌ای زیست‌محیطی نیست، ابعاد جدی امنیتی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی دارد. امروز نشانه‌های تغییر اقلیم را به وضوح می‌توانیم در ایران و جهان مشاهده کنیم. موج‌های گرمایی بی‌سابقه، افزایش آتش‌سوزی جنگل‌ها، کاهش منابع آبی و وقوع بارش‌های منجر به سیلاب‌های مخرب بارزترین تغییرهایی هستند که در سال‌های اخیر جهان شاهد آن بوده‌ است.

این پژوهشگر حوزه کشاورزی در ادامه گفت: کشاورزی به علت ارتباط بسیار نزدیک با منابع طبیعی و شرایط آب و هوایی وابسته‌ترین بخش به اقلیم است، بر همین اساس باید در کانون اصلی برنامه‌ریزی‌های اقلیمی سیاست‌گذاران باشد. تغییرات آب و هوایی شامل دمای رو به افزایش هوا و بارندگی ناپایدار می‌تواند بهره‌وری محصولات کشاورزی را کاهش دهد. به طور مثال پیش‌بینی مدل‌های آب و هوایی نشان می‌دهد که ممکن است تغییرات اقلیمی تولید غلات ایران را تا بین 30 الی 40 درصد کاهش دهد، یعنی تغییرهای اقلیمی می‌تواند باعث ایجاد ناامنی برای کشاورزی و کشاورزان شود و رفاه و امنیت غذایی مصرف‌کنندگان را با بحران روبه‌رو سازد.
او تأکید کرد: گرمایش جهانی یک تهدید مهم برای معیشت کشاورزان به خصوص کشاورزان خرده‌مالک است چراکه این افراد منابع کافی برای سازگاری با این تغییرها را در اختیار ندارند. بر همین اساس امروز تغییر الگوهای کشت استانی ضروری است. عملیات زراعی و نوع کشت در بسیاری از مناطق کشور باید تغییر کند. کشاورزان از طریق تغییر نوع کشت و تغییر چگونگی کشت می‌توانند به تعدیل شرایط اقلیمی کمک کنند.

این پژوهشگر حوزه تنش‌های محیطی افزود: تحقق امنیت غذایی پایدار نیازمند برنامه‌ریزی و سازگاری با شرایط آب و هوایی کشور در طی سال‌های آینده است. امروز نیاز داریم با عبور از کشاورزی سنتی به سمت کشاورزی سازگار با اقلیم حرکت کنیم. تحقق کشاورزی سازگار با اقلیم گامی اساسی در رشد توسعه اجتماعی و اقتصادی، کاهش فقر و برابری است. امروز نیازمند برنامه‌ریزی صحیح و اصولی و مدبرانه برای کشاورزی سازگار با اقلیم ایران هستیم تا طی سال‌های آینده امنیت غذایی کشور دچار بحران نشود.
شیخ محمدی در پایان گفت: امروز برنامه‌ریزی حساب‌ شده و دقیق برای سازگاری با آثار تغییر اقلیم و تغییر تدریجی روش تولید الزامی است. برنامه‌ریزی‌های گذشته بخش کشاورزی دستاورد قابل دفاعی در زمینه سازگاری و ایمن‌سازی کشاورزی مقابل تغییرات اقلیمی نداشته‌ است، از طرفی مشکلات اقلیمی نیز هر روز در حال گستردگی‌اند. اجرای کشاورزی سازگار به اقلیم و الگوی کشت مبتنی بر اقلیم نیازمند همراهی کشاورزان است. باید با اجرای سیاست‌های حمایتی و تشویقی مانند ترویج و توسعه بیمه کارآمد کشاورزی، خرید تضمینی از کشاورزان، مدیریت صادرات و واردات محصولات کشاورزی و... همراهی کشاورزان جلب شود.