«کرونا» و فرصت شفافیت
محمد‌حسین شیخ محمدی
فعال‌سیاسی
شفافیت و پاسخگویی دو گام اساسی برای استقرار حکمرانیِ پایدار است، حکمرانی كه می‌تواند موجب افزایش کارآمدی و کاهش فساد اداری، سیاسی و اقتصادی در کشور باشد. لازمه‌ی پرسشگری و پاسخگویی، آگاهی داشتن مردم است. بی‌اطلاعی مردم از روندها و جزئیاتِ اخذ تصمیماتی که زندگی آن‌ها متأثر می‌کند، یکى از مشکلاتِ امروز جامعه ما است. تحقق دسترسی آزاد به اطلاعات و روشن شدن روندِ مذاکرات و توافق‌ها، به عنوان یكی از اصول مهم حقوق شهروندی و پایه‌های اصلی دموکراسی و جمهوریت، نقش مهمی در ارتقای شاخص شفافیت در کشور دارد.
شفافیت حاکمیت و اجزای مختلف آن در کنار تحقق حق ذاتی مردم در کسب آگاهی و تسهیل نظارت افکار عمومی و مراقبت همگانی بر کارگزاران حکومتی، سبب افزایش اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی به این نهاد ها خواهد شد. در نبود شفافیت، سرمایه اجتماعی تضعیف و اعتماد از میان مردم و حکومت رخت برمی‌بندد، روندی که خروجی آن بحران مشروعیت و عدم ثبات اجتماعی خواهد بود.
درخواست زیادی نیست که مذاکرات مسئولین که بر زندگی مردم اثرگذار است، منتشر و در اختیارشان قرار گیرد. عدم شفاف‌سازی و علنی نبودن جلسات باعث می‌شود که کیفیت تصمیم‌گیری به سطح نازلی برسد. فراموش نکنیم تا به امروز روایت دقیقی از روند تصویب تصمیمِ پرداخت ارز 4200 تومانی توسط دولت منتشر نشده است.
بحران کرونا در کنار مشکلات و چالش‌هایی که برای ما داشت، حاوی نکات مثبت و فرصت‌هایی بود که می‌شود در آینده از آن‌ها استفاده کرد. تجربه پخش مستقیم نشست‌های ستاد مبارزه با کرونا به ریاست رئیس‌جمهور نشان داد برخلاف تصور رایج می‌توان جلساتی در سطح عالی‌ترین مسئولین کشور را پخش زنده کرد و مردم را غریبه فرض نکرد. هیئت دولت، شورای عالی قوه قضائیه، مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی از جمله نهادهایی اند که شفافیتِ آن‌ها کمک فراوانی به بهبود تصمیم‌گیری، پاسخگویی و کارآمدی خواهد داشت.
در دوران پساکرونا می‌توان سازوکاری تدوین کرد تا مشروح مذاکرات این نهاد ها توسط رادیوی سراسری پخش و در پایگاه اطلاع‌رسانی آن‌ها منتشر و در دسترس عموم قرار گیرد. این اتفاق برای مسئولین و شهروندان فضای گفتگوی عمومی را ایجاد خواهد کرد. این فرصت را فراهم می‌کند که مردم بدانند یک تصمیم، چرا و چگونه اتخاذ شده است؟ تحقق شفافیت شاید کمک کند ارﮐﺎن تصمیم‌گیری نظام تصمیمی نگیرند که به تعرض به حقوق شهروندان منجر شود و بعداً نتوانند در مقابل مردم از آن دفاع کنند.
نظارت مستقیم مردم بر اعمال مسئولین، افزایش اعتماد به حاکمیت، بهبود کیفیت تصمیمها، کاهش امکان وقوع فساد و سوءاستفاده از موقعیت، کاهش ابهامات، ارتقای اثربخشی تصمیمها، استحکام مشروعیت و مقبولیت نهادهای دولتی، افزایش مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی و بهبود سطح سرمایه اجتماعی از نتایج مهم تحقق حق دسترسی آزاد مردم، احزاب و رسانه‌ها به مشروح مذاکرات این ارکان خواهد بود. تلاش کنیم ایران پس از کرونا شفاف‌تر و پاسخگوتر از ایران پیش از کرونا باشد.