توزیع فقر یا گسترش عدالت ؟

با به‌روزرسانی جدید پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان 60 هزار خانوار جدید مشمول دریافت یارانه معیشتی و 60 هزار خانوار دیگر از دریافت یارانه حذف شدند. آن‌گونه كه علیرضا محمدی، رییس مركز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان اعلام كرده این تغییر با اجرای طرح موسوم به «صدك بندی» به جای «دهك بندی» در دی ماه امسال صورت گرفته است كه تعداد 160 هزار نفر در حدود 60 هزار خانوار به دلیل قرار گرفتن در دو صدك پردرآمد در دهك 10 از دریافت یارانه حذف شدند. آن‌گونه كه در قانون بودجه ۱۴۰۲ بند «د» تبصره ۱۷ آمده وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی مكلف است هر ۶ ماه یك‌بار دهك درآمدی خانوار‌ها را به‌روزرسانی كند و بر اساس رفتار مالی افراد و شاخص‌های مختلف رفاهی تغییرات حاصل می‌شود.

در حال حاضر بیش از 77 میلیون ایرانی مشمول یارانه نقدی معیشتی ماهانه هستند كه در دهك‌های 1 تا 9 قرار گرفته‌اند كه یارانه افراد سه دهك كم درآمد یعنی یك تا 3 ماهانه 400 هزار تومان و یارانه افراد واقع در دهك‌های 4 تا 9 ماهانه 300 هزار تومان به حساب‌شان واریز می‌شود.

شاخص‌های رفاه در كشور بالا نرفته است

پیمان مولوی، كارشناس اقتصادی و عضو انجمن اقتصاددان ایران در مورد حذف یارانه معیشتی 60 هزار خانوار و تغییردهك درآمدی خانوارها به «اعتماد» گفت: آنچه در واقعیت جامعه وجود دارد، این است كه روز به روز ایرانیان نیاز بیشتری به «ubi» یا درآمد پایه همگانی پیدا می‌كنند و فقر چنان گسترده شده كه اگر مسوولان دولتی به فروشگاه‌های شهروند و رفاه شمال شهر تهران سری بزنند، متوجه می‌شوند كه میزان خرید در حوزه كالاهای مصرفی مردم در این مناطق هم به ‌شدت افت كرده است. این كارشناس اقتصادی با بیان اینكه به هیچ‌وجه شاخص‌های رفاهی در ایران بالا نرفته است، افزود: متاسفانه در تمامی شاخص‌های اقتصادی افول داشته‌ایم و بهتر آن است كه اقتصاددان‌های مستقل و نه آنهایی كه در تمامی دولت‌ها مشاوره می‌دهند، میزان فقر را در دولت‌های مختلف در ایران سطح‌سنجی كرده و گزارش‌شان را منتشر كنند.

نرخ‌گذاری‌ها در ایران چند برابر

قیمت‌های جهانی است

مولوی ادامه داد: مگر می‌شود در كشوری میزان تورم 45 درصد باشد و شاخص رفاه بهبود پیدا كرده باشد چنین موضوعی تقریبا محال به نظر می‌رسد مگر آنكه داده‌ها درست نباشند. این اقتصاددان تصریح كرد: اینكه قیمت برخی كالاها را گران‌تر كنند تا از محل آن سوبسیدی به حوزه‌های دیگر بدهند هر چند قابل قبول نیست، اما این اقدام هم در كشور پیاده نمی‌شود و به نظر می‌رسد بیشتر بازتوزیع فقر انجام شده تا بازتوزیع منابع پولی. مولوی خاطرنشان كرد: امروز اگر كسی قصد خرید یك خودرو داشته باشد باید از هزینه‌های دیگر خود نظیر خوراك و سفر و پوشاك و ... كم كند تا بتواند خودرویی كه 2 تا 3 برابر قیمت‌های جهانی نرخ‌گذاری شده را خریداری كند یا در بخش لوازم خانگی به همین ترتیب و می‌بینیم كه نرخ‌گذاری‌ها چند برابر قیمت‌های جهانی است.

آنچه در ایران توزیع شده عدالت نیست

این اقتصاددان با اشاره به قیمت برخی اقلام خوراكی افزود: حتی در این بخش هم نرخ‌گذاری‌ها با قیمت‌های جهانی فرق دارد به عنوان مثال قیمت گوشت قرمز در ایران گران‌تر از اروپاست و دلیل آن هم به اهمال‌كاری و عدم درك درست از مباحث اقتصادی و اقتصاد ذی‌نفعانه در كشور برمی‌گردد كه باعث شده مردم تقریبا همه اقلام خوراكی و مصرفی را گران‌تر از سایر كشورها تهیه كنند و این موضوع به سیاست اشتباه در حوزه اقتصاد برمی‌گردد. مولوی با بیان اینكه آنچه در ایران توزیع شده عدالت نیست، بلكه توزیع فقر است، خاطرنشان كرد: اشتباه‌ترین اقدامی كه در ایران انجام شده همین دهك‌بندی‌هاست كه دكان جدیدی برای وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی شد و حتی اگر این وزارتخانه تعطیل هم شود هیچ اتفاق خاصی در كشور نخواهد افتاد و به اعتقاد بنده تمامی این دهك‌بندی‌ها صوری هستند و جز هزینه بیشتر برای دولت نتیجه دیگری ندارد.

تنها راه‌حل، توزیع درآمد پایه همگانی است

این كارشناس اقتصادی با بیان اینكه باید در ایران «ubi» پرداخت شود، گفت: محل تامین این درآمد پایه همگانی برای 85 میلیون ایرانی هم باید از محل دارایی‌های زیرزمینی كشور باشد كه متعلق به همه مردم ایران است، اما دولت توان استخراج این منابع زیرزمینی را ندارد و دولت باید با تغییر سیاست‌های خود این اقدام را انجام دهد و اینكه دولت در این شرایط اصلا نباید به دنبال تولید و اشتغال باشد. مولوی افزود: دولت باید به دنبال تسهیل در استخراج منابع زیرزمینی باشد تا مردم بتوانند زندگی معمولی داشته باشند، اما متاسفانه دولت این سیاست را دنبال نمی‌كند و تنها با اقتصاد ذی‌نفعانه به دنبال توزیع فقر و محدود كردن آن و بازی كردن با اعداد تحت عنوان دهك‌بندی‌هاست.او با بیان اینكه پرداخت یارانه با پرداخت «ubi» فرق دارد، تصریح كرد: «ubi» از منابع زیرزمینی است و در كشورهای اسكاندیناوی هم پرداخت می‌شود، اما برای پرداخت یارانه قیمت برخی اقلام را واقعی می‌كنند تا از محل آن به یك عده‌ای یارانه بدهند، اما نكته اینجاست پرداخت یارانه در اقتصادی كه تورم بالایی دارد، بی‌فایده است و سیاست‌ها در ایران شبیه به ونزوئلا شده است كه در نهایت بی‌نتیجه هم هست.

بودجه سال بعد را هم

به سفره مردم متصل كرده‌اند

سید مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه نیز در مورد حذف نیمی از افراد یارانه‌بگیر از دریافت یارانه نقدی به دلیل قرار گرفتن در دو صدك پر درآمد به «اعتماد» گفت: كاملا مشخص است كه این اقدام دولت به دلیل كمبود درآمدهایش بوده و به هر بهانه‌ای سعی در كم كردن هزینه‌های خود می‌كند كه همین سیاست را در بودجه سال آینده هم می‌بینیم كه در كل، بودجه را به سفره مردم متصل كرده‌اند. افقه خاطرنشان كرد: البته اینكه یارانه دهك‌های بالایی را حذف كنند و آن را به دهك‌های پایین‌تر جامعه كه در مضیقه هستند، بدهند اقدام درستی است، اما اگر با حذف یارانه این افراد بخواهند این منابع را صرف هزینه‌های جاری دولت كنند، اقدام درستی نیست.

شاهد فاصله طبقاتی در رده ثروتمندان هستیم

این كارشناس اقتصادی با بیان اینكه مدل دهك‌بندی‌های دولتی مدل صحیحی نیست، ادامه داد: بر اساس اطلاعاتی كه وزارت تعاون در دولت آقای روحانی ارایه داد حدود 60 میلیون نفر زیر خط فقر اعلام شدند كه مشمول دریافت كمك هزینه‌های دولتی هم می‌شدند و به این معنی است كه همین تعداد فقیر در كشور وجود دارد و امروز كه سه سال از تشدید تحریم‌ها می‌گذرد قطعا این 60 میلیون نفر بیشتر از قبل هم شده‌اند. افقه با بیان اینكه شاهد یك اتفاق عجیب در جامعه هستیم، افزود: حتی در درون دهك‌های ثروتمند هم شاهد فاصله طبقاتی هستیم و با یك گروه ابرثروتمند روبه‌رو شده‌ایم كه درآمدشان قابل مقایسه با سایر ثروتمندان نیست.

دولت باید به دنبال كاهش هزینه‌های

خود باشد

او ادامه داد: آنچه باید انجام شود، این است كه دولت به دنبال كاهش ردیف هزینه‌هایی باشد كه هیچ كمكی به تولید ملی و رفاه در جامعه نمی‌كند، اما آنچه می‌بینیم، این است كه فشارها هر روز بر سفره مردم بیشتر می‌شود و به نظر می‌رسد تعداد زیادی از این 60 هزار خانواری هم كه حذف شده‌اند همچنان به این میزان یارانه نیاز داشته باشند، اما دولت به ناچار با بردن این افراد به دهك دهم یارانه این افراد را حذف كرده است.

افقه در ادامه با بیان اینكه موافق افزایش قیمت كالاها نیستم، افزود: قدرت خرید افراد با افزایش قیمت‌ها هر روز كمتر می‌شود، اما اگر شرایط عادی حاكم باشد امكان كار و تولید هم در كشور به وجود می‌آید و از طریق مالیات بازتوزیع مالی صورت می‌گیرد، بنابراین یارانه را هم باید به افرادی بدهند كه قادر به كار كردن نیستند، اما در شرایط فعلی كه امكان كار و سرمایه‌گذاری وجود ندارد چاره‌ای جز تغییر دهك‌ها نبوده است.

اطلاعات مالی افراد قطعی نیستند

این اقتصاددان تصریح كرد: ضمن آنكه دهك‌بندی‌ها در ایران اصلا درست نیستند، چراكه دولت اطلاعات كافی در این خصوص ندارد و تنها بر اساس یكسری از اطلاعات اولیه گمانه‌زنی‌هایی از وضعیت مالی مردم می‌كند و بر اساس آن دهك‌بندی انجام می‌شود كه اصلا این اطلاعات قطعی هم نیستند و ممكن است در دهك‌های بالا افرادی باشند كه در دهك‌های پایین‌تر قرار می‌گیرند یا بالعكس افرادی در دهك‌های پایینی باشند كه ‌باید در دهك‌های بالاتر قرار بگیرند.

او با اشاره به خوشه‌بندی‌ها در دوره احمدی‌نژاد گفت: در آن زمان هم با خوشه‌بندی مردم می‌خواستند دهك‌های درآمدی را از هم تفكیك كنند كه این طرح حتی یك هفته هم دوام نیاورد، در حال حاضر هم نه دولت كارآمدی لازم را دارد و نه افراد می‌توانند اطلاعات دقیقی از وضعیت مالی خانوارها داشته باشند و این برآوردها تنها بر اساس یكسری از اطلاعات اولیه است كه الزاما منعكس‌كننده وضعیت مالی خانوارها نیست و نتیجه آن در بازتوزیع درآمدها هم درست نخواهد بود.