اول) در هفته گذشته لیبی با خشم طبیعت روبرو شد. توفان مرگبار «دانیال» و سیل ویرانگر به رودخانه‌ها و شهرهای لیبی فروریخت و ضمن به جا گذاشتن هزاران كشته و مفقودی، شماری از شهرها و زیرساخت‌های حیاتی این كشور را ویران كرد. از ابتدای این حادثه تلخ، تعداد قربانیان به‌طور مداوم افزایش یافته و طبق تازه‌ترین گزارش سازمان ملل (تا لحظه نگارش این یادداشت) دست‌كم 15 هزار نفر جان باخته‌اند و 10 هزار نفر نیز همچنان مفقودند. این حادثه یك تراژدی ویران‌كننده و واقعیتی نگران‌كننده است كه باید به عمق آن نگاهی دقیق‌تر انداخت و پیام‌هایی از آن برای آینده گرفت.
دوم) درباره علت و پیامدهای فاجعه‌بار و بی‌سابقه توفان موسوم به «دانیال»، دلایل متعددی مانند «زیرساخت‌های ضعیفِ فرسوده»، «برنامه‌ریزی شهری نامناسب و ساخت سكونت‌گاه‌های پرجمعیت در مناطق سیل‌خیز»، «جمعیت متراكم ساكن در اطراف سدها» و «تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی» مطرح شده است. با آنكه درباره بعضی از این دلایل اختلاف‌نظرهای كارشناسی وجود دارد، اما درباره نقش عوامل مرتبط با «تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی» كه باعث تشدید سیل لیبی شدند، می‌توان با قاطعیت سخن گفت.
سوم) پدیده تغییر اقلیم یكی از چالش‌های اجتماعی-زیست‌محیطی انكارناپذیری است كه بسیاری از حوزه‌های حیات بشر را متاثر ساخته است. دانشمندان وقوع پدیده تغییر اقلیم را عمدتا حاصل افزایش گازهای دی‌اكسید كربن، متان و اكسید نیتروژن می‌دانند كه ناشی از استفاده بیش‌ازحد از منابع سوخت‌های فسیلی، تخریب جنگل‌ها، تغییر كاربری اراضی، افزایش جمعیت جهان و به تبع آن گسترش روزافزون فعالیت‌های صنعتی است. افزایش دمای متوسط جهانی، ذوب شدن یخ‌های قطبی، افزایش سطح آب دریاها و زیرآب رفتن نواحی ساحلی، تغییر در الگوهای بارندگی وقوع انقراض‌های گسترده، اثر بر تولیدات كشاورزی و امنیت غذایی، تاثیر بر فرآیند ترسیب كربن و تغییر میزان و پراكنش بارش‌ها در نواحی مختلف كره زمین از جمله پیامدهای تغییر اقلیم به شمار می‌رود.
چهارم) بارش‌های شدید و سیل‌آسا یكی از مهم‌ترین پیامدهای تغییرات اقلیمی و گرم شدن آب‌وهوای جهانی است. طبق گزارش‌های هیات بین‌دولتی تغییرات اقلیمی سازمان ملل (ipcc)، تغییرات اقلیمی در چند دهه اخیر باعث تغییراتی در رژیم بارش، میزان رواناب، سرعت باد، تابش خورشیدی رسیده به سطح زمین و دمای هوا در سطح جهان شده كه به افزایش مقدار و فراوانی حوادث شدید اقلیمی مانند سیل منجر می‌شود. به گفته محققان با افزایش هر درجه سانتی‌گراد دمای هوا، میزان بارندگی شدید حدود ۷ درصد افزایش یافته و میزان بارش ساعتی نیز دو برابر می‌شود كه نشان‌دهنده افزایش خطر طغیان سیل ناشی از تغییرات آب‌وهوایی است.
پنجم) سیل لیبی زنگ خطری برای ایران و تمام كشورهای دنیاست. نتایج تحقیقات محققان كشورمان نشان می‌دهد كه احتمال وقوع سیل‌های مرگبار در ایران به دلیل تغییر اقلیم و گرمایش جهانی تا ۲۰۵۰ افزایش خواهد یافت و باید مقام‌‌های شهری و دولتی از همین امروز به فكر برنامه‌ریزی برای سیل‌های قریب‌الوقوع باشند تا آسیب‌پذیری در برابر آن را كاهش دهند. باید از این هشدارها به عنوان یك فرصت برای «تهیه برنامه جامع و برنامه‌ریزی بلندمدت برای مدیریت ریسك و بحران»، «توسعه زیرساخت‌های مقاوم و نوسازی سازه‌های عمرانی»، «تقویت تدابیر ایمنی»، «نصب سیستم هشداردهنده مجهز»، «اجرای طرح‌های آبخیزداری»، «لایروبی رودخانه‌ها»، «اطلاع‌رسانی و آموزش مردم» استفاده كنیم تا در مواجهه با این سوانح به بهترین شكل تاب‌آوری نشان دهیم.
ششم) آمار جانباختگان و تلفات سیل‌های اخیر به وضوح نشان دادند كه انسان در مقابل مخاطرات اقلیمی و خشم طبیعت، ناتوان است. سیل مرگبار در لیبی یك‌بار دیگر به ما یادآوری كرد كه برای مدیریت سیل باید به طبیعت بازگردیم، به مسوولیت‌های‌مان نسبت به زمین و محیط‌زیست پایبند باشیم، اكوسیستم‌ها را مدیریت و حفظ كنیم تا از خدمات آنها برای كنترل و كاهش خطرات سیل بهره‌برداری كنیم. ما نیازمند حفظ و مراقبت از محیط‌زیست، سازگاری با تغییرات اقلیمی، پایداری و همكاری جهانی هستیم تا بتوانیم از خشم طبیعت در امان باشیم.