5 ایرانی در فهرست 500 هنرمند برتر سال 2021

بار دیگر نام پنج هنرمند ایرانی در فهرست 500 هنرمند برتر سال قرار گرفت. «آرت‌پرایس» -مهم‌ترین مرجع ماركت هنر جهان- در كنار «فیاك» - موسسه نمایشگاه‌های بین‌المللی پاریس- در گزارش تازه‌شان كه متر و معیاری مهم برای تحلیل و بررسی وضعیت هنر معاصر جهان، از دو بُعد اقتصادی و هنری است، اسامی 500 هنرمند برتر معاصر جهان را در سال 2021 منتشر كردند. در فهرست ۵۰۰ هنرمند برتر سال 2021، پنج هنرمند ایرانی شامل رضا درخشانی در رتبه 181، علی بنی‌صدر در رتبه 282، واحد خاكدان در رتبه 429، شهریار احمدی در رتبه 443 و شیرین نشاط در رتبه 461 قرار دارند. «آرت‌پرایس» به عنوان منتشركننده این فهرست، نقشی راهبردی در ارایه بانك اطلاعات هنرمندان دنیا دارد. چیزی كه اهمیت این فهرست را نشان می‌دهد این است كه این ٥٠٠ هنرمند از بین بیش از ٥٠٠ هزار هنرمند فعال در سراسر جهان انتخاب شده‌اند. این موسسه، اطلاعات ِموردنیاز برای این رتبه‌بندی را از طریق موسسات اصلی حراج، گالری‌های دنیا و مجموعه‌داران تهیه می‌كند. «آرت‌پرایس» با دسترسی به اطلاعات و تصاویر بیش از صد ‌میلیون اثر هنری از سال ١٧٠٠ میلادی به این سو به تحلیل‌های دقیق خود در عرصه هنر شهرت دارد.  در صدر این رتبه‌بندی نام این ده هنرمند به چشم می‌خورد: ژان میشل باسكیه، بنكسی، یوشیتومو نارا، جورج كوندو، بیپله، لئویی، متیو وُنگ، ژو چونیا، كیت هرینگ و آدرین چینی دیده می‌شود.براساس این گزارش، رضا درخشانی در بین هنرمندانِ معاصر ایرانی، هنرمندی است كه آثارش بیشترین فروش را در حراج‌ها داشته است. بیشترین قیمتی كه برای فروش اثری از او چكش خورده، حدود 709 هزار دلار بوده. مجموع 9 اثر فروش‌رفته از او ارزشی برابر با یك‌ میلیون ‌و چهارصد ‌هزار دلار داشته است. در رتبه بعدی علی بنی صدر قرار دارد كه مجموعا 2 اثر از او به مبلغ ‌735 هزار دلار فروخته شده و گرانبهاترین اثرش 572 هزار دلار به فروش رفته است.سومین هنرمند ایرانی واحد خاكدان است كه مجموعا 2 اثر از او به مبلغ 418 هزار دلار به فروش رفته. بالاترین رقم فروش رفته برای یك اثر او 412 هزار دلار بوده است.چهارمین هنرمندِ فهرست 500 هنرمند برتر سال 2021، شهریار احمدی است كه 2 اثرِ او به قیمت 396 هزار دلار فروخته شده و گران‌ترین اثرش 389 هزار دلار بوده است. این نكته قابل ذكر است كه در فهرست پنج هنرمند برتر ایرانی، فقط شهریار احمدی ساكن ایران است و این در حالی است كه با توجه به شرایط اخیر روابط سیاسی خاورمیانه، سكونت در اروپا و امریكا، شرایط موفقیت در هنر بین‌المللی را بارها و بارها تسریع می‌بخشد.چنان‌كه می‌دانیم ارتباط نزدیك با مراكز معتبر هنری دنیا و گالری‌های سطح بالا، در حالی اتفاق می‌افتد كه هنرمند بتواند ارتباط فیزیكی نزدیك‌تری داشته باشد. در جایگاه پنجم نیز، شیرین نشاط قرار دارد كه از جولای 2020 تا ژوئن 2021، 23 اثر از او در حراج‌ها فروخته شده و مجموع قیمت آثارش 380 هزار دلار بوده است. بالاترین قیمت چكش‌خورده برای یك اثرش،
43 هزار دلار بوده است.شاخص قیمت آثار این هنرمندان از حراج‌های لندن، پاریس و تهران به دست آمده است. حراج‌ لندن معمولا محل خوبی برای عرضه آثار گرانبها و فروش آثار با قیمت‌های نجومی است. زمانی نیویورك نیز فرصت خوبی به شمار می‌آمد اما از سال٢٠١٠ نقش چندان پررنگی از این حیث ایفا نمی‌كند. برخی هنرمندان ایرانی كه در حراج‌ تهران حضور مستمری داشته‌اند، شاخص قیمت فروش بیشتری را از آن خود كرده‌اند. حراج تهران هم اینك یكی از حراج‌های قدرتمند منطقه خاورمیانه به حساب می‌آید كه هرچند بین‌المللی نیست و تنها روی هنرمندان ایرانی تمركز دارد؛ با این حال فروش‌هایش مورد استناد موسسات و مراجعی چون آرت پرایس و فیاك قرار می‌گیرد.مبنای آرت پرایس و فیاك برای این رتبه‌بندی، حجم فروش آثار هنرمندان، حدفاصل جولای 2020 تا ژوئن 2021 بوده است و درعین‌حال بیشترین رقمِ حاصل از چكش‌خوردن آثار این هنرمندان هم در این رتبه‌بندی دخیل بوده است. اما در صدر فهرست ٥٠٠ هنرمند پرفروش سال 2021، برای یازدهمین سال پیاپی نام چهره مشهور گرافیتی امریكا، ژان میشل باسكیه، به چشم می‌خورد. باسكیه با حجم كلی فروش 385 میلیون‌دلار در حراج‌های بین‌المللی از جولای 2020 تا ژوئن 2021، پرفروش‌ترین هنرمند این سال محسوب می‌شود. گران‌ترین اثر او در حراج‌های جهانی به مبلغ
 93 میلیون دلار به فروش رسیده است. ژان میشل باسكیه، ‌زاده ۲۲ دسامبر ۱۹۶۰ - درگذشته ۱۲ آگوست ۱۹۸۸ اولین نقاش امریكایی- آفریقایی‌تبار بود كه به شهرت بین‌المللی رسید. او ابتدا به عنوان یك هنرمند گرافیتی در نیویورك و بعد در دهه ۱۹۸۰ به عنوان یك هنرمند سبك نئواكسپرسیونیسم مشهور شد. او در ۲۷ سالگی در بی‌پولی درگذشت؛ درحالی كه نقاشی‌هایش الهام‌بخش هنرمندان نوگرا بود و به قیمت‌های گران فروخته می‌شد. بنا به گزارش آرت پرایس، هم‌اكنون ماركت هنر معاصر 23درصد از گردش مالی ماركت هنر جهان را دراختیار دارد. این درحالی است كه این درصد در سال 2000 تنها 8/2درصد بود. در واقع آغاز قرن بیست و یكم با افزایشی معنا‌دار در تقاضا برای هنر معاصر (contemporary art) همراه بود. قیمت آثار معاصر خیلی سریع از اوایل این قرن رو به افزایش گذاشت و گردش مالی 100 میلیون دلاری این دسته آثار در اوایل سال 2000، به گردشی دو میلیارد دلاری در سال 2021 رسید. ظرف بیست و یك سال، هنرمندان معاصر در راس هرم ماركت هنر قرار گرفتند و قدر و قیمتی افزون را تجربه كردند. هرچند رشد ماركت هنر معاصر مرهون درخشش چهره‌های محبوب هنر امریكا بود اما در این بین توزیع وسیع ماركت هنر چین هژمونی امریكا را در هنر معاصر در نوردید. نكته مهم در گردش مالی هنر معاصر در سال‌های 2021-2020، همزمانی برپایی حراج‌های جهانی با پاندمی كرونا است كه نه‌تنها از این گردش مالی نكاسته و آسیبی به آن نزده كه به آن افزوده است. در این بین هنر خاورمیانه روز به روز در حال رشد و دگرگونی است.
بین سال‌های ٢٠٠۶ تا ٢٠٠٨ حراج‌های بزرگی كه در خاورمیانه برگزار شدند؛ خصوصا حراج كریستیز سال ٢٠٠۶ در دوبی، باعث شدند هنر خاورمیانه و ایران بیش از گذشته به عرصه‌های جهانی راه پیدا كند. مجموع فروش حراج كریستیز دوبی در آوریل ٢٠٠٨ ركورد جدیدی در تاریخ حراج‌های خاورمیانه (بخش هنر مدرن و معاصر) برجای گذاشت. هرچند بعد از بحران اقتصادی سال ٢٠٠٨ مجموع فروش آن افت كمی داشت اما درحال‌حاضر به این سمت رفته است كه جایگاه قابل‌اتكایی برای خود دست‌وپا كند. به نظر می‌رسد علاقه بین‌المللی به آثار هنرمندان خاورمیانه و خصوصا ایرانی‌ها و عرب‌ها رو به رشد است و این موضوع خیلی مهمی است؛ چون بسیاری از این هنرمندان در دهه‌های گذشته فرصت ارایه آثار خود در عرصه جهانی را نداشته‌اند. قطعا در آثار هنرمندان ایرانی، رگه‌هایی از كیفیت و عظمت است كه این‌چنین موردتحسین و توجه منتقدان، كارشناسان، مجموعه‌داران و خریداران امریكا، اروپا و سایر نقاط دنیا قرار گرفته است. در 15 سال گذشته، ماركت هنر خاورمیانه و شمال آفریقا شاهد یك نوزایی تمام‌عیار بوده است. ثبت ركوردهای بالای فروش از سوی هنرمندان در حراج كریستیز دوبی، گویای این واقعیت است. قرار‌گرفتن مجدد نام پنج ایرانی را در فهرست ٥٠٠ هنرمند برتر، از زاویه این نوزایی در هنر ایران می‌توان بررسی كرد.