برنامه دولت رئیسی برای مشکلات زیست محیطی چیست؟

در میان چالش‌هایی که ایران با آن مواجه است، تغییرات اقلیمی و آب و هوایی یکی از جدی‌ترین و تهدیدکننده‌ترین مسائل پیش روی مردم روستا و شهر‌ها هستند. این تهدید در شرایطی تشدید شده که ایران از نظر سیاسی دو قطبی شده و از نظر اقتصادی دچار مشکل است.

به گزارش آفتاب‌نیوز، اندیشکده "شورای آتلانتیک" در مقاله‌ای تحلیلی با اشاره به چالش زیست محیطی پیش روی دولت رئیسی، می‌نویسد: "بزرگترین دغدغه زیست محیطی ایران در گذشته آلودگی هوا بود. با این وجود، در سالیان اخیر کمبود آب و افزایش دمای هوا و همچنین سوء‌مدیریت و عدم اجرای مقررات زیست محیط نیز به تشدید بحران زیست محیطی ایران دامن زده‌اند.

ایران با بیابان‌زایی، کاهش شدید آب‌های زیرزمینی، خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها، کاهش تنوع زیستی، آلودگی هوا و خاک، مدیریت ضعیف ضایعات، فرسایش خاک، تخریب مراتع و جنگل‌ها و طوفان‌های گرد و خاک روبروست. این مشکلات نتیجه چندین دهه بی‌توجهی است. ادامه چنین معضلات زیست محیطی‌ای به احتمال زیاد سبب خواهند شد تا ایران در سال‌های آینده بی‌ثباتی را تجربه کند. سوء مدیریت محیط زیست منجر به بروز اعتراضات در جنوب ایران شد که به چندین استان دیگر نیز سرایت کرد و علت اصلی آن کمبود آب در خوزستان بود؛ منطقه‌ای که پیش‌تر به عنوان یکی از استان‌های پرآب شناخته می‌شد، اما به دلیل سوء مدیریت و تصمیمات اشتباه سیاستگذاران به وضعیت فعلی دچار شده است.
الگو‌های نامناسب تصمیم‌گیری، احداث سد‌ها توسط افراد غیرحرفه‌ای، انتقال نامنظم آب به استان‌های دیگر و صنایع تخریب‌کننده محیط زیست مانند نفت، نیشکر و پتروشیمی علت اصلی ایجاد بحران در خوزستان بوده‌اند.

ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری ایران برای شرکت در بیست و ششمین کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در گلاسکو اسکاتلند دعوت شده است که با هدف اجرای کنوانسیون‌های سازمان ملل متحد و توافق اقلیمی پاریس در مورد تغییرات اقلیمی است. با این وجود، دولت‌های پیاپی در ایران نشان داده‌اند که از مسئله محیط زیست غفلت کرده‌اند و تنها زمانی به آن توجه داشته‌اند که به عنوان تهدیدی امنیتی مطرح شده است.

در بحث‌های پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری، کارزار انتخاباتی رئیسی منشور زیست محیطی را برای توسعه پایدار و مدیریت منابع طبیعی ارائه کرد. با این وجود، بعید به نظر می‌رسد که محیط زیست در اولویت و دستور کار برنامه‌های دولت رئیسی باشد چرا که هنوز هیچ سرپرستی برای سازمان حفاظت محیط زیست ایران تعیین نشده و برنامه خاصی نیز برای محیط زیست پیشنهاد نشده است.

ترکیب اعضای کابینه نیز نشان می‌دهد که آنان در مورد توسعه اقتصادی، اشتغال و کشاورزی نظر می‌دهند اما اطلاع چندانی از ویژگی‌های اکولوژیکی ایران، جغرافیا، اقلیم‌شناسی و هیدرولوژی ندارند. به احتمال زیاد رئیسی تلاش خواهد کرد از طریق تقویت پروژه‌های اقتصادی نرخ بیکاری را کاهش دهد و در این میان توجه چندانی به محیط زیست نخواهد داشت. اگر افراد غیرحرفه‌ای در مناصب قرار گیرند، روند توسعه سد‌ها یا ساخت جاده‌های بیش‌تر اجرایی می‌شود و بر مشکلات زیست محیطی ایران افزوده خواهد شد.

به احتمال زیاد وزارتخانه‌های نفت، انرژی راه و شهرسازی بودجه، نفوذ و لابی‌گری زیادی در دولت رئیسی خواهند داشت و دستور کار دولت را شکل خواهند داد که به ضرر محیط زیست خواهد بود.  شاخص عملکرد زیست محیطی دانشگاه ییل نشان می‌دهد اساسا در ایران برنامه مناسبی برای مقابله با چالش‌های زیست محیطی وجود دارد.

در گزارش ژوئن ۲۰۲۰ میلادی، ۳۲ شاخص در ۱۸۰ کشور جهان ارزیابی شده بود و ایران با امتیاز ۴۸ در رتبه ۶۷ قرار گرفته بود. همچنینبه نظر می‌رسد دولت رئیسی نگرش مثبتی برای پیوستن به توافق اقلیمی پاریس ندارد و اختلافات ایدئولوژیکی و ستیز میان ایران و غرب بر این امر سایه انداخته است.

اصولگرایان باور دارند که با توجه به منابع غنی نفت و گاز ایران پیوستن به این توافق مانع توسعه بهره‌برداری از این منابع می‌شود. با این وجود، ممکن است با رفع تحریم‌های ضدایرانی و حصول توافق هسته‌ای دولت رئیسی تمایل به رعایت مفاد توافق اقلیمی پاریس را پیدا کند. در غیر این صورت، بعید به نظر می‌رسد ایران به توافق اقلیمی پاریس بپیوندد و به آن پایبند باشد. از نظر تاریخی نیز مسائل زیست محیطی مورد توجه طبقه متوسط بوده است؛ طبقه‌ای که از دولت رئیسی حمایت نمی‌کند.