چطور می‌توانیم ۲میلیون و ۳۰۰هزار بشکه نفت صادر کنیم
رضا زندی. تحلیلگر حوزه نفت
▫️آیا صادرات روزانه ۲میلیون و ۳۰۰هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی در سال۱۴۰۰، یک رویاست؟! اگر تحریم‌ها برداشته نشود، پاسخ این سؤال یک کلمه است: «بله». حالا این نوشته را با این فرض بخوانید که برجام احیا و تحریم‌های نفتی و بانکی برداشته شود آن‌وقت ایران با چه موانعی برای باز پس‌گیری بازارهای نفتی‌اش روبه‌روست. چه راه‌حل‌هایی پیش رو دارد.
۱- برخی چاه‌های نفتی به خاطر کاهش تولید ناشی از اثر تحریم‌ها، آسیب دیده است. هر چند با الهام از تجربه تحریم‌های قبلی و نبستن کامل چاه‌ها، این آسیب کمتر از گذشته است اما رساندن تولید نفت خام به سطح بیش از ۳میلیون‌و ۹۵۰هزار بشکه (بیشترین تولید مستمر نفت خام در سال‌های اخیر) کار ساده‌ای نیست.
۲- وضعیت بازار نفت خراب است و تقاضا امسال حدود ۱۰ میلیون بشکه افت کرده است. پیش‌بینی می‌شود سال۲۰۲۱، حدود ۶میلیون بشکه در روز، از این تقاضا برگردد. اما همچنان نسبت به سال۲۰۱۹، وضعیت تقاضا بد است. پس رقابت برای گرفتن بازارها سخت‌تر است.
۳- برنامه کاهش تولید کشورهای اوپک و غیراوپک، قرار است از ماه آوریل کاهش ۵میلیون‌و۷۰۰هزار بشکه‌ای را اعمال کند.
(اگر در ۴ماه پیش رو، تولید ۲۳کشور روزانه ۵۰۰هزار بشکه اضافه شود و اتفاق تازه‌ای نیفتد) ایران فعلا از برنامه کاهش تولید معاف است اما با برداشته شدن تحریم‌ها، قطعا اوپک و روسیه یک مانع جدی پیش روی افزایش تولید نفت ایران خواهند گذاشت.
۴- ایران در ماه‌های اول می‌تواند به لطف میعانات گازی روی آب مانده‌اش، صادرات مجموع نفت خام و میعانات گازی در چند‌ماه اول پس از رفع تحریم‌ها را به سرعت افزایش دهد؛ نظیر کاری که پیش از شروع تحریم‌ها و در اسفند ۹۵ انجام داد: رکورد صادرات نفت خام و میعانات گازی به میزان ۳ میلیون بشکه در روز.
۵- آمریکا روزانه حدود ۳میلیون بشکه نفت شیل صادر می‌کند. صادرات نفت عراق به بیش از ۲میلیون‌و ۸۰۰هزار بشکه در روز رسیده است. این دوکشور به همراه عربستان جای نفت ایران را در بازار هند گرفته‌اند. به یک نمونه توجه کنید. صادرات نفت عراق به هند از حدود ۸۵۰ هزار بشکه در روز به یک‌میلیون‌و ۲۰۰هزار بشکه در روز رسیده؛ وضعیت در هند سخت شده است. اما با ارائه تخفیف می‌توان بازار هند را دوباره احیا کرد. پالایشگران هندی به قیمت حساسند. باید بتوانیم ۱۰درصد بازار هند را به‌دست آوریم. یعنی حدود ۴۰۰هزار بشکه به هندی‌ها بفروشیم.
۶- تا ۱۰سال پیش، حدود ۱۰درصد واردات نفت چین از ایران تامین می‌شد. تا قبل از اعمال تحریم‌ها این عدد به ۷درصد رسیده بود. حالا هم که طبیعتا کمتر شده است. چین در سال۲۰۲۰، به‌طور میانگین حدود ۱۱میلیون بشکه نفت وارد کرده است. اگر قرار باشد سهم ۷درصدی قبل از تحریم‌ها هم احیا شود باید بتوانیم روزانه حدود ۷۵۰هزار بشکه به چین نفت بفروشیم. مسیرهایی که از قبل باز شده‌اند اگر حفظ شوند شاید بتوانند همراه با یک توافق دولتی، سهم نفت ایران در بازار چین را برگردانند.
۷- صادرات میعانات گازی، راه حل مؤثر برای بازپس‌گیری بازار کره‌جنوبی است. جایگزین‌های ایران در آن بازار گران هستند. اگر میعانات روی آب ایران تمام شود، ایران می‌تواند به‌طور مستمر روزانه ۲۰۰هزار بشکه میعانات گازی به کره‌جنوبی بفروشد. امارات هم مشتری میعانات گازی است. ژاپن هم بالاخره از ایران حدود ۱۰۰هزار بشکه نفت خواهد خرید اما کمی دیرتر. بازار ۶۰۰ تا ۸۰۰هزار بشکه‌ای اروپا هم با ارائه قیمت‌های پایین قابل دسترس است.
۸- به‌طور خلاصه اینکه، ایران باید بتواند روزانه حدود یک‌میلیون‌و ۴۰۰هزار بشکه به کشورهای این طرف کانال سوئز و ۸۰۰هزار بشکه به کشورهای آن طرف کانال سوئز نفت خام و میعانات گازی بفروشد. با این سیاست، احتمال می‌دهم «جنگ قیمتی» راه بیفتد. اول اینکه ایران نباید از آن فرار کند. دوم اینکه احتمالا باید بازارهای غیررسمی‌اش را حفظ کند(اما شفاف). همه اینها حاصل نمی‌شود مگر با یک «پشتوانه ملی». پشتوانه‌ای متشکل از مدیران ارشد 3 قوه، نهادهای مختلف حاکمیتی، بازیگران جناح‌های مختلف سیاسی همراه با مطالبه مؤثر افکار عمومی. وگرنه پا گذاشتن در این مسیر بسیار سخت است.
۹- حالا فرض کنیم آقای رئیس‌جمهور به وعده‌اش برای صادرات ٢میلیون‌و٣٠٠هزار بشکه‌ای نفت (و میعانات گازی) عمل کرد. گرفتن پول آن با ارزهای مرغوب هم مهم است. چین می‌خواهد یوان بدهد، کره‌جنوبی «وون» و هند روپیه. رفع تحریم‌های بانکی در کنار گرفتن بازارها مهم است. حالا با صدای بلند فریاد می‌زنم که همراهی وزارت خارجه، برای رسیدن ایران به منافعش مهم است. در موضوع بازار نفت، کشورهای مختلفی روبه‌روی ایران خواهند ایستاد.