از ابتدای مهرماه 1402 تا دوازدهم خرداد 1403 در مجموع 35 میلیارد و 680 میلیون مترمكعب آب وارد سدهای ایران شده كه نسبت به ورودی 33 میلیارد و 620 میلیون مترمكعبی آب به سدها در مدت مشابه سال آبی گذشته، رشدی 6درصدی داشته است. به‌منظور تامین آب شرب، كشاورزی، صنعت و سهم محیط زیست، 22 میلیارد و 860 میلیون مترمكعب آب از سدهای كشور رهاسازی شده است كه نسبت به خروجی 20 میلیارد و 830 میلیون مترمكعبی آب در مدت مشابه سال آبی قبل از سدها، افزایشی 10درصدی را نشان می‌دهد.
با بررسی فرآیندهای هیدرولوژیكی، رویدادهای خشكسالی و سیلاب‌های متوالی مشخص شده كه چگونه خشكسالی می‌تواند بر اثر خطر سیلاب اثر بگذارد. فرآیندهای هیدرولوژیكی، اجتماعی-اقتصادی و سازگاری متفاوتند. فرآیندهای هیدرولوژیكی شامل فرآیندهای ذخیره‌سازی و رواناب است كه به نظر می‌رسد هر دو عمدتا در زمان خشكسالی چند‌ساله و زمانی كه سیل طی خشكسالی رخ می‌دهد، نقش دارند. با این حال، اینكه كدام فرآیند در چه زمانی و در كجا غالب است و چگونه این موضوع تحث اثر مداخله انسان است، هنوز به صورت دقیق مشخص نیست. فرآیندهای مرتبط با اثرهای اجتماعی- اقتصادی كمتر از فرآیندهای هیدرولوژیكی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، اما به نظر می‌رسد تغییرات آسیب‌پذیری نقش مهمی در افزایش یا كاهش اثرهای خشكسالی نسبت به سیل دارد. علاوه بر این، كیفیت آب به دلیل رویدادهای خشكسالی در مقایسه با حوادث سیل بدتر می‌شود. سازگاری بر فرآیندهای هیدرولوژیكی (مثلا از طریق استخراج آب‌های زیرزمینی) اثر می‌گذارد. هنگامی كه یك سیلاب شدید مدت كوتاهی پس از یك خشكسالی بزرگ رخ می‌دهد، پیامدهای آن می‌تواند فاجعه‌بار باشد. پس از یك خشكسالی طولانی، اولین‌بارندگی‌ها مورد استقبال قرار می‌گیرد زیرا می‌توانند منجر به بهبود اكوسیستم و پر كردن مجدد مخازن آبی شوند. این وضعی است كه در فروردین ۱۳۹۸ و مرداد ۱۴۰۱ پس از سیلاب‌های سراسری در پی خشكسالی‌های طولانی مدت حس می‌شد. اما در برخی موارد این وضعیت مثبت بسته به فرآیندهای فیزیكی و اجتماعی و تعامل آنها به فاجعه تبدیل می‌شود. در خشكسالی هزاره در استرالیا (2010-2000) مدت كوتاهی پس از آن سیلاب گسترده در جنوب و شرق كشور جاری شد. خشكسالی (2018-2017) در شرق آفریقا به سرعت به دنبال سیلاب‌هایی با صدها كشته در سال ۲۰۱۸ رخ داد یا سیلاب مرگبار 2019 / فروردین ۱۳۹۸ ایران در پایان یك خشكسالی طولانی رخ داد. فرآیندهایی وجود دارد كه از طریق آنها یك رویداد خشكسالی می‌تواند بر رویداد سیلاب بعدی اثر بگذارد، مثلا فرآیندهای جوی كه بر هواشناسی اثر می‌گذارد. فرآیندهای حوضه آبریز موثر بر هیدرولوژی؛ فرآیندهای اجتماعی- اقتصادی موثر بر اثرها یا فرآیندهای سازگاری كه به‌طور بالقوه بر اثرهای هیدرولوژیك و اجتماعی- اقتصادی موثر است.
بیابان‌زایی از سوی سازمان ملل به عنوان تخریب زمین در مناطق خشك، نیمه خشك و خشك نیمه مرطوب تعریف شده است. تعریف ساده است، اما اثر بیابان‌زایی عمیق است و جوامع را در سراسر جهان تحت اثر قرار می‌دهد. بیابان‌زایی، تخریب زمین و خشكسالی از مهم‌ترین چالش‌های محیط‌زیستی زمان ما هستند، به‌طوری كه تا 40درصد از كل زمین در سراسر جهان در حال حاضر تخریب شده در نظر گرفته شده است. زمین سالم نه تنها تقریبا 95 درصد غذای ما را تامین می‌كند، بلكه به ما سرپناه می‌دهد، شغل و معیشت فراهم و از ما در برابر تشدید خشكسالی، سیل و آتش‌سوزی محافظت می‌كند.
بیابان‌زایی و خشكسالی باعث مهاجرت اجباری می‌شود و سالانه ده‌ها میلیون نفر را در معرض خطر آوارگی قرار می‌دهد. از 8 میلیارد نفر جمعیت جهان، بیش از یك میلیارد جوان زیر 25 سال در كشورهای در حال توسعه زندگی می‌كنند، به ویژه در مناطقی كه مستقیما به زمین و منابع طبیعی وابسته هستند. امسال موضوع روز جهانی بیابان‌زدایی و مبارزه با خشكسالی «متحد برای سرزمین. میراث ما آینده ما» است.
اكنون تجربه آب و هوای خشك و مرطوب هر دو بیشتر و با شدت فزاینده اتفاق می‌افتد و با تغییرات اقلیمی مداوم، حتی بیشتر و شدیدتر می‌شوند. در مناطق خاصی در سراسر جهان، فراوانی انتقال سریع از خشك به مرطوب نیز در 30 سال گذشته افزایش یافته است. زمان بین رویدادهای خشك و مرطوب متوالی در حال كاهش است، به این معنی كه زمان كمتری برای بازیابی از اثرهای شدید خشك قبل از وقوع رخداد شدید مرطوب وجود دارد. این نشان‌دهنده اهمیت بهبود درك رویدادهای خشكسالی است و اینكه چگونه فرآیندهای مختلفی كه طی و بعد از یك رویداد خشكسالی رخ می‌دهد، وقوع، شدت و اثرهای یك سیل را افزایش یا كاهش می‌دهد.
در منطقه آمازون چنین انتقال ناگهانی به ناهنجاری‌های منفی دمای سطح دریا مربوط به حالت لانینا la niña نسبت داده شد. چندین مطالعه در چین همچنین تغییرات ناگهانی خشك به مرطوب را به ناهنجاری در دمای سطح دریا و حالت‌های جوی اقیانوس در مقیاس بزرگ مرتبط می‌كنند . خشكسالی همچنین تولید باران را افزایش می‌دهد، به عنوان مثال با افزایش همرفت به دلیل خاك‌های خشك كه منجر به حركت عمودی هوا می‌شود، بارش روی رودخانه‌های جوی تشدید می‌شود . هم افزایش انتقال رطوبت و هم سامانه‌های تولید باران فعال‌تر ممكن است در انتقال خشك به مرطوب نقش داشته باشند .
اینكه آیا این شرایط هواشناسی به خطر خشكسالی و در نهایت سیل تبدیل می‌شود یا خیر، بستگی به فرآیندهای هیدرولوژیكی، اجتماعی- اقتصادی و سازگاری دارد. كمبود شدید آب و خشكسالی و رشد جمعیت باعث افزایش فشار بر منابع آب می‌شود.
با توجه به سابقه اخیر حوادث شدید جوی و سیلاب در ایران، به ویژه در مناطقی مانند دشتیاری استان سیستان و بلوچستان و مشهد، احتمال وقوع سیل بیشتر در تابستان۱۴۰۳ قابل توجه است. هرگاه بیش از ۳۰ میلیمتر باران طی چند دقیقه تا یك ساعت در نزدیكی یك پهنه شهری رخ دهد، سیل و تلفات ناشی از آن قابل انتظار است. جابه‌جایی جمعیت، خسارت مالی، قطع برق و اختلال در زندگی روزمره از فرآیندهایی است كه با شرایط نامساعد جوی پیش‌بینی شده از جمله بارش شدید باران، رعد و برق، وزش باد شدید و احتمال رگبار تگرگ و گرد و غبار در ایران مرتبط است. تركیبی از عواملی مانند سامانه‌های ناكافی زهكشی، زمین‌های مستعد زمین‌لغزش و طبیعت خشك كه خطر وقوع سیلاب‌های ناگهانی را افزایش می‌دهد، نشان می‌دهد كه ریسك سیلاب ناگهانی در ماه‌های تابستان بالاست. مقامات و مردم باید هوشیار، آماده و فعال باشند تا مخاطرات سیلاب را كاهش دهند و اثر آن را بر زندگی و زیرساخت‌ها به حداقل برسانند.