پروژه «محرم‌سازی» مدارس دخترانه
اگرچه مشاور امور زنان وزارت وزیر آموزش و پرورش از تلاش برای نهایی و اجرایی شدن این طرح می‌گوید، اما به نظر می‌آید حتی در صورت موافقت تصمیم‌گیران و مسوولان با چنین طرحی، یكی از مسائل اصلی مقابل این طرح هزینه و بودجه چنین كاری است آن هم در شرایطی كه وزارت آموزش و پرورش یكی از سخت‌ترین دوران مالی خود را پشت سر می‌گذراند و حتی وزیر پیشین هم به دلایل اقتصادی و ناتوانی در پرداخت به موقع حقوق معلمان مجبور به استعفا شد
طرحی با اسامی مختلف كه پیشینه آن به حدود دو دهه می‌رسد، اما همچنان ناكام مانده و پس از اجرایی در چند مدرسه خاص بی‌سرانجام رها شده است؛ نام تازه آن را «محرم‌سازی» گذاشته‌اند، اما خلاصه طرح فراهم آوردن زمینه‌ای برای مدارس دخترانه است كه در آن دانش‌آموزان بتوانند چند ساعت مدرسه را بدون حجاب رسمی پشت سر بگذارند. البته چندین مدرسه غیرانتفاعی دخترانه در تهران كه معمولا منتسب به افراد صاحب‌نفوذ سیاسی یا مذهبی هستند، در همین حدود ۲۰ سال این طرح را تجربه كردند و با استقبال فراوانی هم روبه‌رو شدند، اما به هر دلیلی این ایده فراگیر نشد و حالا بار دیگر پس از التهابات شش ماه گذشته كه به مساله پوشش هم برمی‌گشت بار دیگر سربرآورده و به طرحی جدی تبدیل شده است. درباره جدیت طراحان اگرچه به نظر شكی نیست، اما بخش مهمی از این فرآیند به مراحل بعد و شیوه و بودجه اجرایی آن برمی‌گردد كه سرنوشت آن پر از ابهام است، اما طرح تازه دقیقا چیست و اكنون در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
«رویكرد سرپرست كنونی آموزش و پرورش حمایت از محرم‌سازی است»
اصطلاح «محرم‌سازی» را نخستین بار «رابعه امامی رضوی»، مشاور امور زنان وزارت وزیر آموزش و پرورش به کار برد که حالادر گفت‌وگو با «اعتماد» از جزییات این طرح و تلاش برای اجرای آن می‌گوید. او در پاسخ به این پرسش كه «محرم‌سازی دقیقا چیست و در این طرح چه تغییری در مدارس رخ خواهد داد؟» می‌گوید: «محرم‌سازی دقیقا به این صورت است كه مدارس دخترانه به شكلی ساخته یا بازسازی شود كه اشراف همسایگی نداشته باشد و بچه‌ها بتوانند در مدرسه حجاب خود را بردارند. در واقع هدف این است كه دختربچه‌ها در مساله حجاب اذیت نشوند و نشاط و شادابی بیشتری داشته باشند.»
اما پیش‌تر و در سال‌های گذشته هم چند بار موضوع فراهم كردن شرایط فیزیكی مدارس دخترانه برای پوشش راحت‌تر دانش‌آموزان، از زبان چندین معاون امور زنان ریاست‌جمهوری هم مطرح شده كه تازه‌ترین آن توضیحات «معصومه ابتكار»، معاون زنان رییس‌جمهوری در دولت دوازدهم بود كه از مخالفت برخی گروه‌ها با اجرای این طرح آن هم با وجود موافقت وزیر وقت آموزش‌وپرورش گفته بود. درباره تاریخچه چنین پیشنهاداتی اما امامی‌رضوی هم می‌گوید: «حقیقت این است بین سال ۸۹ تا ۹۲ كه من مدیر امور خانواده در معاونت امور زنان و در دوره خانم مجتهدزاده بودم، این بحث مطرح بود و در همان زمان هم بعضی مدارس خاص یا غیرانتفاعی این كار را انجام داده بودند. سخنم این است كه همان زمان هم در معاونت زنان این بحث مطرح بود و ما هم پیگیر اجرایی كردن آن بودیم.»
تلاش‌ها و پیشنهادهای مطرح شده در اواخر دهه ۸۰ اما به كجا رسید و چرا به سرانجام نرسید؟ او در پاسخ به این پرسش هم می‌گوید: «آن زمان موضوع بیشتر در حد پیشنهاد بود ولی الان وقتی ورود پیدا كردم و در نقش مشاور هستم بار دیگر قرار است این موضوع را پیگیری كنیم. رویكرد دكتر صحرایی (سرپرست كنونی وزارت آموزش و پرورش) هم همین است و ایشان هم با موضوع موافق هستند.»
اما آیا آمار و اطلاعاتی از مدارسی كه اكنون در آنها دانش‌آموزان دختر بتوانند حجاب نداشته باشند، وجود دارد؟ آن‌طور كه مشاور امور زنان وزارت وزیر آموزش و پرورش می‌گوید اطلاعات دقیقی در دسترس نیست: «من به شخصه آمار دقیقی از این مدارس ندارم و الان دنبال این هستم كه فضا را رصد و اطلاعات را جمع‌آوری و تكمیل كنم. الان خودم هنوز دقیق نمی‌دانم چند مدرسه این كار را انجام دادند و هر موردی كه پیدا شود من حضور پیدا می‌كنم و تشویق و حمایت می‌كنم. فعلا ما دنبال این هستیم كه شناسایی كنیم، تقدیر كنیم و این بحث را پیش ببریم.»
امامی‌رضوی درباره هدف اصلی این طرح در شرایط كنونی هم می‌گوید: «امور زنان كارش حمایت از دختران دانش‌آموز است و این محرم‌سازی باعث نشاط دانش‌آموزان می‌شود. وقتی بچه‌ها امكان بازی بدون پوشش مقنعه را داشته باشند مسلما نشاط و شادی آنها بالاتر می‌رود و بچه‌ها آزادتر خواهند بود.» در كنار همه این موارد اما آیا ممكن است مخالفان پیشین چنین طرح‌هایی این بار سكوت كنند؟ او در این باره هم می‌گوید: «بعید می‌دانم مخالفت باشد، چون رویكرد سرپرست آموزش و پرورش هم همین است و به هر حال ما تا جایی كه بتوانیم این بحث را دنبال و پیگیری می‌كنیم. قطعا مخالفت منطقی نیست، چون وقتی می‌گوییم محرم‌سازی، تلاش بر این است كه مسائل شرعی و قانونی حتما لحاظ شود. حجاب شرعی واجب شرعی است، اما كجا؟ در مقابل نامحرم. وقتی فضای مدرسه امن باشد و نامحرمی نباشد پس دلیلی بر مخالفت نیست.»
مشاور امور زنان وزارت وزیر آموزش و پرورش درباره ریشه مخالفت‌های احتمالی یا عواملی كه ممكن است مانع از تحقق این طرح شود، به بحث اقتصادی و مالی اشاره می‌كند و در این باره می‌گوید: «اگر مخالفتی بوده احتمالا به بحث مالی و هزینه برمی‌گردد. درباره تامین اعتبار و میزان من البته هیچ برآوردی ندارم و كار تخصصی سازمان نوسازی است. این كار مربوط به مدارس تهران یا چند شهر خاص نیست و كل كشور را دربرمی‌گیرد و حتما بودجه خاص خود را هم می‌خواهد.»
سازمان نوسازی: قبلا كارهایی انجام شده اما الان برنامه‌ای در دست نیست
اگرچه مشاور امور زنان وزارت وزیر آموزش و پرورش از تلاش برای نهایی و اجرایی شدن این طرح می‌گوید، اما به نظر می‌آید حتی در صورت موافقت تصمیم‌گیران و مسوولان با چنین طرحی، یكی از مسائل اصلی مقابل این طرح هزینه و بودجه چنین كاری است آن هم در شرایطی كه وزارت آموزش و پرورش یكی از سخت‌ترین دوران مالی خود را پشت سر می‌گذراند و حتی وزیر پیشین هم به دلایل اقتصادی و ناتوانی در پرداخت به موقع حقوق معلمان مجبور به استعفا شد. در چنین شرایطی و البته با توجه به نوع و جنس كار كه مربوط به ساخت مدارس تازه یا بازسازی مدارس كنونی است، حتی در صورت تصمیم نهایی به اجرایی كردن این طرح، قطعا مسوولیت این فرآیند با سازمان نوسازی مدارس خواهد بود كه البته پیش‌تر هم در این زمینه زمزمه‌هایی مطرح شده بود. در تازه‌ترین خبر اما منابعی در این سازمان به «اعتماد» می‌گویند كه دست‌كم در شرایط كنونی هیچ‌گونه تلاشی یا برنامه‌ای برای اجرایی كردن چنین طرحی در این سازمان وجود ندارد و محل بحث نیست. علاوه بر این «شهریار صالحانی»، مدیر حوزه ریاست، روابط عمومی و ارزیابی عملكرد، این سازمان هم در پاسخ به «اعتماد» هر گونه اقدام سازمان نوسازی برای عملی كردن چنین طرحی در مدارس دخترانه را رد می‌كند و می‌گوید: «در حال حاضر هیچ كاری در سازمان نوسازی درباره مدارس دخترانه و طرح محرم‌سازی در دست اجرا نیست. قبلا هم مدارسی كه مناسب‌سازی شده بودند، كار بهینه‌سازی مدارس را خودشان انجام داده بودند كه بیشتر در مدارس خصوصی و غیرانتفاعی هم بود.»
پیشینه طولانی طرحی بی‌سرانجام
دست‌كم در دو دهه گذشته بارها وزرای مختلف آموزش و پرورش، مشاور امور زنان این وزارتخانه و همچنین معاون زنان ریاست‌جمهوری، از تلاش برای تغییر فضای مدارس دخترانه سخن گفته بودند و بارها به‌طور رسمی مسوولانی اعلام كرده بودند كه می‌توان فضای مدارس دخترانه را به شكلی پیش برد كه در آن رعایت حجاب ضرورت نباشد. در این باره همین دو هفته پیش هم «معصومه ابتكار»، معاون امور زنان و خانواده رییس‌جمهور در دولت دوازدهم در گفت‌وگو با «اعتماد» به پیشینه این طرح پرداخت و در نهایت مخالفت‌های گروهی خاص را سد راه اجرایی آن دانست. ابتكار در آن مصاحبه گفته بود: «اصل این پیشنهاد مربوط به 6 سال قبل در سال 96 و 97 است. هرچند از سال‌های قبل هم تلاش‌هایی در این زمینه صورت گرفته بود، اما به‌طور مشخص این پیشنهاد را از طریق مكاتبه با وزیر آموزش و پرورش در دولت یازدهم مطرح كردم. یك گروه مطالعاتی برای این موضوع در نظر گرفتیم تا ابعاد مساله استخراج شود. پس از آن، نشستی با وزیر آموزش و پرورش برگزار كردیم. آقای حاجی‌میرزایی از این موضوع استقبال كردند.» اما نتیجه چنین طرح و پیشنهاداتی به كجا رسید و چه سرانجامی پیدا كرد؟ ابتكار در این باره هم گفته بود: «به همین اصلاحات اندك هم توجه نشد. افرادی در كشور و در بدنه مجموعه آموزش و پرورش وجود داشتند با صراحت مخالفت می‌كردند. هر چند شخص وزیر همراه این ایده بود، اما زیرمجموعه ایشان با این ایده مخالفت‌های جدی داشتند.»
این توضیحات به خوبی نشان می‌دهد كه قصه فراهم كردن زمینه برداشتن حجاب در مدارس دخترانه یا آنچه حالا محرم‌سازی خوانده می‌شود، سر درازی دارد و با لحاظ كردن اظهارات مسوولان رسمی و همچنین شرایط بودجه‌ای وزارت آموزش و پرورش بعید است در كوتاه‌مدت هم به سرانجام برسد.