بلوف یا تهدید؟

رئیس‌جمهور روسیه در اولین سخنرانی عمومی پس از حمله نظامیان این کشور به خاک اوکراین و در شرایطی که پیشروی‌های اوکراین، روسیه را در موقعیت دشواری قرار داده است، اوکراین و کشورهای حامی کی‌یف را به استفاده مسکو از سلاح هسته‌‌ای تهدید کرد. ولادیمیر پوتین با تأکید بر لزوم پیشبرد سریع‌تر اهداف روسیه در جنگ اوکراین ضمن رونمایی از کارزار فراخوانی افراد دارای تجربه نظامی به جبهه نبرد، کشورهای غربی حامی اوکراین را به استفاده از سلاح هسته‌ای تهدید کرد و خطاب به مردم این کشور گفت که اهداف روسیه در اوکراین تغییری نکرده و انتخاب رویکرد نظامی در قبال این کشور «لازم و ضروری» بوده؛ چرا‌که به گفته او غرب با تهیه سلاح‌های پیشرفته برای اوکراین «از تمام خطوط قرمز عبور کرده است».‌پوتین، ایالات متحده و اروپا را به مشارکت در پروژه «باج‌خواهی هسته‌ای» از روسیه متهم کرد و هشدار داد که روسیه «سلاح‌های زیادی» در اختیار دارد که برخی از آنها حتی از سلاح‌های کشورهای ناتو پیشرفته‌ترند. او همچنین حمایت دوباره خود را از برگزاری همه‌پرسی الحاق به روسیه در قلمرو اشغالی شرق اوکراین اعلام کرد. رئیس‌جمهوری روسیه در ادامه این سخنرانی با تأکید بر اینکه روسیه در صورت تهدید یکپارچگی ارضی‌اش، از تمامی امکانات و تسلیحات خود استفاده خواهد کرد، خطاب به کشورهای حامی اوکراین گفت: «‌این یک بلوف نیست» پس از این سخنرانی، سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، از فراخوانی ۳۰۰ هزار نفر از افراد دارای تجربه نظامیِ هر‌چند اندک خبر داد و به مردم روسیه وعده داد که دانش‌آموزان فعلا به جبهه جنگ فراخوانده نمی‌شوند.‌براساس برآوردهای تحلیلگران و کارشناسان نظامی، تعداد نیروهای روسی، از جمله جدایی‌طلبان تحت حمایت روسیه، در‌حال‌حاضر از ۲۰۰ هزار نفر تجاوز نمی‌کند و اگر بسیج ۳۰۰ هزار نیروی جدید موفقیت‌آمیز باشد، این امر موجب تقویت روسیه در خط مقدم نبرد در خاک اوکراین می‌شود. هر‌چند‌ آموزش نظامی، تأمین سلاح، تدارکات و سازماندهی این تعداد نیرو دشواری‌های خاص خود را خواهد داشت. هم‌زمان گزارش‌های نهادهای اطلاعاتی غربی از بی‌انگیزگی بالای نیروهای روسی در پی پیشروی‌های نیروهای اوکراینی خبر می‌دهد، چنان‌که دومای دولتی روسیه نیز روز سه‌شنبه با تشدید مجازات سربازان خاطی و فراری از جنگ موافقت کرد. با‌این‌حال، سخنرانی روز گذشته ولادیمیر پوتین، شوک تازه‌ای به بازارهای مالی وارد کرد. به‌طوری‌که قیمت هر بشکه نفت پایه برنت دو دلار و ۳۸ سنت بالا رفت و به ۹۳ دلار رسید که بالاترین سطح در دو هفته گذشته محسوب می‌شود. همچنین قیمت گاز هلند، نرخ پایه اروپا، برای تحویل در ماه آینده پنج درصد افزایش یافت و به ۲۰۴ یورو در هر مگاوات ساعت رسید. در‌همین‌حال، نرخ برابری دلار آمریکا نیز در مقابل ارزهای عمده جهان به اوج خود در دو دهه گذشته رسید و ارز واحد اروپایی هم ۴۷ صدم درصد در مقابل دلار آمریکا تضعیف شد. بهای هر اونس طلا روز چهارشنبه ۱۰ دلار و ۷۰ سنت بالا رفت و از هزار و ۶۷۵ دلار فراتر رفت. شاخص بورس آلمان هم روز چهارشنبه ۳.۸ واحد کاهش یافت و شاخص بورس ژاپن (نیکی) هم به افت ۳۷۵ واحدی تن داد.

تکرار   الگوی   کریمه

چهار منطقه تحت کنترل روسیه در اوکراین همگی اعلام کردند اواخر این هفته برای الحاق رسمی به روسیه یک همه‌پرسی سریع برگزار خواهند کرد؛ اقدامی که پیش‌درآمدی برای ادعای مسکو در الحاق شماری از مناطق اشغالی تلقی می‌شود. جدایی‌طلبان دست‌نشانده روسیه در دونتسک، لوهانسک و بخش‌های اشغالی خرسون و زاپوریژژیا در اقدامی که ایجاد چالش سیاسی هماهنگی علیه غرب به نظر می‌رسد، از رأی‌گیری به‌منظور جدایی رسمی از اوکراین و تحت کنترل مسکو قرار‌گرفتن خبر دادند. اما این رأی‌گیری‌ در پی آن انجام می‌گیرد که روسیه قسمت اعظم مناطقی را که در آغاز جنگ تصرف کرده بود، از دست داد و اوکراین و ایالات متحده آن را «قلابی» خواندند و رد کردند. دمیترو کولبا، وزیر خارجه اوکراین، گفت: «روس‌ها هر‌چه دلشان می‌خواهد انجام دهند؛ چیزی عوض نمی‌شود». او در توییتی‌ افزود: «اوکراین به‌تمامی حق دارد قلمروهای خود را آزاد کند و به این کار ادامه خواهد داد. روسیه هم هرچه می‌خواهد بگوید». نه «همه‌پرسی‌های» قلابی چیزی را عوض خواهد کرد، نه هرگونه «بسیج» ترکیبی. روسیه متجاوزی بود و هست که غیرقانونی بخش‌هایی از خاک اوکراین را اشغال کرد. اوکراین به‌تمامی حق دارد قلمروهای خود را آزاد کند و به این کار ادامه خواهد داد روسیه هم هرچه می‌خواهد بگوید. ولادیمیر پوتین تحت فشار است که مرزهای روسیه را بیشتر به داخل اوکراین گسترش دهد.

 مناطق تحت کنترل جدایی‌خواهان در مجموع ۱۵ درصد خاک اوکراین و به اندازه وسعت مجارستان یا پرتغال است.

‌جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده‌ هم گفت واشنگتن با هرگونه همه‌پرسی‌ «صراحتا» مخالف است. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه‌ و هیتاناس ناوسدا، رئیس‌جمهوری لیتوانی، در وصف این رأی‌گیری‌های برنامه‌ریزی‌شده، واژه «مضحکه» را به کار بردند. جدایی‌طلبان در دونتسک واقع در شرق اوکراین گفتند که در بازه ۲۳ تا ۲۷ سپتامبر همه‌پرسی برگزار می‌کنند و از رئیس‌جمهوری ولادیمیر پوتین هم خواستند بعد از آنکه رأی‌گیری انجام شد، الحاق منطقه‌ آنها به روسیه را هرچه زودتر بپذیرد. به نوشته ایندیپندنت، دنیس پوشیلین، رئیس‌جمهوری خودخوانده خلق دونتسک خطاب به رئیس‌جمهور روسیه نوشت: «از شما تقاضا دارم در صورت مثبت‌شدن نتیجه همه‌پرسی که درمورد آن شکی هم نداریم، هرچه زودتر جمهوری خلق دونتسک را بخشی از روسیه در نظر بگیرید». جدایی‌خواهان جمهوری خلق لوهانسک هم که در شرق اوکراین قرار دارد، اعلام کردند در تاریخی مشابه، همه‌پرسی پیوستن به روسیه را برگزار می‌کنند. ‌دونتسک و لوهانسک با هم قسمت اعظم منطقه دونباس را که از سال ۲۰۱۴ درگیر جنگ جدایی‌طلبی به حمایت روسیه است، تشکیل می‌دهند. در خرسون، واقع در جنوب اوکراین هم نخستین بار دو هفته قبل برای رأی‌گیری فراخوان داده شد؛ اما به دلایل امنیتی‌ «به تعویق» افتاد.‌اما ولادیمیر سالدو، رهبر دست‌نشانده روسیه در خرسون، با انتشار مطلبی گفت که رأی‌گیری برگزار خواهد شد و امیدوار است این منطقه «بخشی از روسیه و عضو کامل کشوری متحد» شود. حدود ۹۵ درصد منطقه خرسون در کنترل نیروهای روسیه است. مسکو در آغاز حمله به اوکراین در ماه فوریه، دونتسک و لوهانسک را به‌عنوان کشورهایی مستقل به ‌رسمیت ‌شناخت و اکنون می‌گوید هدف اصلی «عملیات نظامی ویژه» تأمین امنیت قلمرو آنها بود.

دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهوری سابق روسیه و از وفاداران سرسخت پوتین، از تصمیم برگزاری رأی‌گیری حمایت کرد. او ادعا کرد هر‌گونه رأی مثبت این مناطق به پیوستن به روسیه به «بازگشت‌ناپذیری» مرزهای آنها منجر خواهد شد و به مسکو امکان می‌دهد با استفاده از «تمامی ابزارها»، از آنها دفاع کند. او افزود که رأی‌گیری به «احیای عدالتی تاریخی» منجر خواهد شد و مسیر آینده روسیه را «به کلی تغییر» خواهد داد. «بعد از آنکه رأی‌گیری انجام شد و قلمروهای جدیدی به دامن روسیه پیوستند، تحول جغرافیایی برگشت‌ناپذیری در جهان رخ می‌دهد. تجاوز به خاک روسیه جنایتی است که مقابله با آن با تمامی ابزارهای دفاع از خود انجام خواهد شد» و افزود که روسیه این قلمروهای جدید را در قانون اساسی خود خواهد گنجاند تا هیچ‌کدام از رهبران آینده روسیه نتوانند آنها را پس بدهند.

نتیجه چنین رأی‌گیری‌هایی تقریبا به‌طور قطع طرفداری از مسکو خواهد بود اما دولت‌های غربی آن را به رسمیت نخواهند شناخت. اما با توجه به آنکه نیروهای اوکراین در نبردهای بازپس‌گیری سرزمین‌های خود موفقیت فزاینده‌ای به دست آورده‌اند، این همه‌پرسی‌ها به مسکو امکان می‌دهد برای دامن‌زدن به مناقشه زمینه‌سازی کند. در اقدام دیگری که نشانه تمایل روسیه به طولانی‌کردن و احتمالا تشدید جنگ است، مجلس سفلای روسیه که تحت کنترل کرملین است، به تشدید قوانین مجازات فرار، تسلیم و غارت سربازان روسی رأی داد. نمایندگان مجلس همچنین به قانون احتمال مجازات ۱۰ سال زندان برای سربازان امتناع‌کننده از جنگ رأی دادند. اگر مجلس علیا هم آن‌طور‌که انتظار می‌رود، این مصوبات را تصویب کند و به امضای پوتین برسند، دست فرماندهان برای مقابله با کاهش میزان انضباط گزارش‌شده در میان سربازان بازتر خواهند شد. دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، می‌گوید برای حل‌وفصل دیپلماتیک اختلاف‌ها هیچ چشم‌اندازی وجود ندارد.