یك دقیقه سكوت به احترام عزیزانی که کرونا از ما گرفت
معاون وزیر بهداشت دولت دوازدهم: حدس می‌زنم چینی‌ها، مدت طولانی مخفی‌كاری كردند
همزمان با چهارمین سالگرد اعلام رسمی ورود ویروس كووید - 19 به كشور، انجمن علمی روانپزشكان ایران با صدور اطلاعیه‌ای خواستار یك دقیقه سكوت در ساعت 12 ظهر روز اول اسفند و طلب آرامش به احترام قربانیان كرونا شد.
در این اطلاعیه آمده است: «ما در انجمن علمی روانپزشكان ایران، در سالگرد روزی كه ورود كووید -۱۹ به ایران رسما اعلام شد، یك دقیقه سكوت و قرائت فاتحه و طلب آرامش را به احترام قربانیان این همه‌گیری جهانی بی‌سابقه پیشنهاد می‌كنیم. این اقدام نمادین، یادآور تاثیر عمیقی است كه این ویروس بر افراد، خانواده‌ها، جوامع و ملت‌ها در سراسر جهان داشته است. یك دقیقه سكوت، بیان نمادین همبستگی و شفقت نسبت به كسانی است كه جان خود را بر اثر كووید - ۱۹ از دست دادند و همچنین ادای احترام به كادر درمان، امدادگران و نیروهای بخش خدمات كه در خط مقدم نبرد علیه این بیماری قرار داشتند. لحظه، لحظه تأمل است؛ زمانی برای گرامیداشت یاد و خاطره درگذشتگان و قدردانی از فداكاری‌ها و سختی‌هایی كه بسیاری متحمل شدند؛ در حالی كه جهان با گسترش سریع ویروس و چالش‌های طاقت‌فرسایی كه برای سیستم‌های بهداشت و درمان و اقتصاد ایجاد می‌كرد، دست و پنجه نرم می‌كرد. سكوت یك دقیقه‌ای ما نمادی از اتحاد و تاب‌آوری در برابر ناملایمات است. این یك لحظه، عزاداری و شفای جمعی است. نمودی از همبستگی كه فراتر از مرزها، فرهنگ‌ها و تفاوت‌ها خواهد بود. با یك دقیقه سكوت در ساعت ۱۲ ظهر روز اول اسفند، در مورد شكنندگی زندگی، به هم‌پیوستگی انسانی و اهمیت همدلی و شفقت در مواقع بحران تامل می‌كنیم. لحظه‌ای برای اذعان به فقدان و رنج عمیق ناشی از این همه‌گیری و تاكید مجدد بر انسانیت، همدل و تعهدمان به حمایت از یكدیگر در این زمانه چالش‌برانگیز.»
209 هفته زندگی با ویروس كرونا
ظهر ۳۰ بهمن 1398 و حدود دو هفته بعد از انتشار خبر شناسایی اولین مبتلایان و متوفیان یك بیماری تنفسی در جهان، كیانوش جهانپور؛ سخنگوی وقت وزارت بهداشت هم با اعلام شناسایی دو بیمار دارای علایم تنفسی مشابه، ورود ویروس كرونا به ایران را به صورت رسمی تایید و اعلام كرد: «آزمایش اولیه به عمل آمده از نمونه‌های ارسالی مشكوك به ابتلا به كروناویروس جدید، در دو مورد مثبت گزارش شده و آزمایش‌های بعدی برای بررسی قطعیت موضوع در حال انجام است و نتایج آن نیز به محض آماده شدن به اطلاع عموم خواهد رسید. ظرف دو روز گذشته موارد مشكوك به ابتلا به كروناویروس در شهر قم مشاهده شد كه به محض دریافت گزارش، تیم‌های شناسایی و مدیریت بیماری‌های واگیر و تیم‌های واكنش سریع در شهر قم مستقر شده و طبق پروتكل‌های موجود، افراد مشكوك تحت ایزولاسیون قرار گرفته و از آنها نمونه آزمایشگاهی اخذ شد. در میان نمونه‌های ارسالی، آزمایشگاه مرجع، دقایقی پیش نتایج آزمایش اولیه دو مورد از موارد مشكوك را از نظر ابتلا به كروناویروس مثبت گزارش كرده و برخی موارد نیز آنفلوآنزای تیپ b اعلام شده است. مراحل بعدی آزمایش‌ها در حال انجام است و نتیجه قطعی آزمایش‌های نهایی این موارد، پس از مشخص شدن به اطلاع عموم خواهد رسید. تیم‌های مدیریت و كنترل بیماری‌های واگیر در شهر قم مستقر شده‌اند، بخش ایزوله منفی برای ایزولاسیون موارد مشكوك، تجهیز و آماده ارائه خدمت است و همگی هموطنان به ویژه شهروندان قم، توصیه‌های بهداشتی مبنی بر رعایت بهداشت فردی و عمومی، بهداشت دست دادن (پرهیز از مصافحه و دست دادن و روبوسی) و تنفس، شست‌وشوی مكرر دست‌ها با آب و صابون مایع، پرهیز از حضور در محل كار و تحصیل در صورت وجود علایم شبه آنفلوآنزا را مدنظر قرار بدهند.»
غروب همان روز، جهانپور در صفحه توییتر خود نوشت: «به دنبال یك بیماری حاد تنفسی ظرف روزهای اخیر، دو مورد در آزمایش‌های اولیه از نظر كرونا ویروس مثبت گزارش شدند، متاسفانه هر دو بیمار با توجه به كهولت سن و نقص سیستم ایمنی در بخش مراقبت‌های ویژه فوت كردند.»
صبح سوم مرداد 1402 و حدود 41 ماه بعد از اعلام رسمی ورود ویروس كرونا به ایران، وزارت بهداشت با صدور اطلاعیه‌ای از پایان شرایط اضطراری همه‌گیری كرونا در كشور خبر داد.
در متن این اطلاعیه آمده بود: «با توجه به اعلام كمیته علمی كشوری كرونا لازم نیست همه افراد جامعه ماسك بزنند. بر اساس نظر این كمیته مبنی بر شرایط با ثبات كنونی و پایان وضعیت اضطراری كرونا، به جای توصیه عمومی به كل جامعه برای استفاده از ماسك، تاكید می‌شود صرفا افرادی كه دارای سن بالا، بیماری زمینه‌ای، نقص ایمنی، بیماری‌های كلیوی، قلبی، ریوی و كبدی هستند و نیز كسانی كه در تماس مستقیم با فردی بوده‌اند كه مشكوك یا قطعا مبتلا به كرونا بوده است، باید از ماسك استفاده كنند. همچنین در مورد مراكز بهداشتی و درمانی در مناطقی كه انتقال عمومی یا خوشه‌ای كووید - ۱۹ گزارش شده باشد، استفاده از ماسك برای همه اعم از كاركنان و مراجعان این مراكز توصیه می‌شود ولی در مناطقی كه انتقال قطعی به صورت تك گیر وجود داشته باشد، استفاده از ماسك صرفا برای كاركنان درگیر با بیماران توصیه می‌شود.»
طبق آخرین گزارش وزارت بهداشت درباره گردش ویروس در كشور كه در هفته منتهی به 23 بهمن امسال (1402) منتشر شده، از نیمه بهمن تا روز انتشار گزارش، تعداد موارد مثبت سرپایی، با كاهش 32.2 درصدی، تعداد موارد مثبت بستری با كاهش 42.7 درصدی و تعداد موارد مرگ بر اثر ابتلا با كاهش 50 درصدی مواجه بوده چنانكه در فاصله 15 تا 23 بهمن سال جاری، 59 مبتلای جدید (بی‌نیاز به بستری) شناسایی شده‌اند، 185 مبتلای كرونا بستری شده‌اند و 3 مبتلای كرونا فوت كرده‌اند و طبق همین گزارش، میزان بستری موارد مثبت به ازای 100 هزار نفر در كل كشور ۰.۲۲ نفر و میزان مرگ موارد مثبت به ازای یك میلیون نفر در كل كشور ۰.۰۴ نفر ثبت شده است.
طبق آخرین گزارش وب‌سایت worldmeters كه ظهر 19 فوریه 2024 (30 بهمن 1402) بر اساس اطلاعات ثبت شده و رسمی كشورها، جدول‌های خود را به‌روزرسانی كرده، در فاصله 5 ژانویه 2020 (15 دی 1398) كه اولین ابتلا و فوت كووید - 19 به سازمان جهانی بهداشت اعلام شد تا دیروز، در مجموع بیش از 703 میلیون نفر (703 میلیون و 471 هزار و 314 نفر) از جمعیت جهان به كووید - 19 مبتلا شده‌اند و از مجموع مبتلایان، بیش از 6 میلیون نفر (6 میلیون و 984 هزار و 533 نفر) فوت كرده‌اند و بیش از 674 میلیون نفر (674 میلیون و 227 هزار و 426 نفر) بهبود یافته‌اند. با استناد به آمارهای این وب‌سایت، ظهر دیروز 10 كشور اول بابت تعداد كل مبتلایان، ایالات متحده امریكا (با بیش از 111 میلیون مبتلا) هند، فرانسه، آلمان، برزیل، كره‌جنوبی، ژاپن، ایتالیا، انگلیس و روسیه (با حدود 24 میلیون مبتلا) هستند. طبق داده‌های جدول این وب‌سایت، در فاصله 30 بهمن 1398 كه اولین ابتلا و فوت كرونا در ایران به صورت رسمی تایید و اعلام شد تا دیروز كه 209 هفته از آغاز شیوع كرونا در كشور می‌گذرد، در مجموع بیش از 7 میلیون نفر (7 میلیون و 626 هزار و 230 نفر) به كووید - 19 مبتلا شده‌اند و در مجموع بیش از 140 هزار نفر (146 هزار و 785 نفر) از كل مبتلایان فوت كرده‌اند و كل تعداد تست‌های تایید ابتلای بیماری هم بیش از 57 میلیون عدد (57 میلیون و 320 هزار و 267 عدد) بوده در حالی كه تعداد مبتلا در هر یك میلیون نفر جمعیت كشور، بیش از 88 هزار نفر (88 هزار و 654 نفر) تعداد فوت در یك میلیون نفر جمعیت بیش از 1700 نفر (1706 نفر) و تست‌های انجام شده در یك میلیون نفر جمعیت بیش از 666 هزار عدد (666 هزار و 338 عدد) بوده و ظهر دیروز، ایران بابت تعداد مبتلایان در ردیف 19 جدول این وب‌سایت قرار گرفته است.
بالاترین سطح بی‌اعتمادی در دوره شیوع كرونا رواج داشت
نحوه اطلاع‌رسانی دولت درباره تعداد مبتلایان كرونا از همان ابتدا موجی از بی‌اعتمادی را در كشور ایجاد كرد به خصوص كه اعلام رسمی زمان ورود ویروس به كشور از همان ابتدا زیر سوال بود و مردم می‌گفتند زمان ورود ویروس به كشور برخلاف ادعای وزارت بهداشت، از اواخر دی ماه بوده اما دولت به عمد از اعلام رسمی ورود ویروس خودداری كرده است. علاوه بر این، در اولین هفته‌های بعد از اعلام رسمی ورود ویروس به كشور به دنبال كمبود شدید وسایل ضدعفونی و ماسك و افزایش چند برابری قیمت الكل در داروخانه‌ها و نبود تست تشخیص ویروس، مردم نسبت به آمارهایی كه دولت از تعداد مبتلایان و فوتی‌های بیماری اعلام می‌كرد، هیچ اطمینانی نداشتند و این بی‌اعتمادی در دو سال بعد و تا زمان فراگیری توزیع واكسن هم ادامه داشت و مردم معتقد بودند علاوه بر اینكه دولت به دلایلی ناگفته، در آستانه برخی مراسم ملی و مذهبی، آمار ابتلا و فوت را كمتر از اعداد واقعی اعلام می‌كند تا خللی در برگزاری این مراسم ایجاد نشود، در مقابله با افراطیونی كه معتقدند برخی مراسم پرازدحام در هر شرایطی از همه‌گیری بیماری باید برگزار شود هم ناتوان است و برای حفظ امنیت روانی و جلوگیری از هرگونه شورش هم، مواردی از ابتلا با علایم خفیف تنفسی یا حتی مواردی از فوت با علایم تنفسی را هم به عنوان مبتلای كرونا اعلام نمی‌كند، بنابراین آمارهای كشور قابل اطمینان و واقعی نیست كه البته جامعه عمومی به پشتوانه انتقادات كارشناسان حوزه سلامت از نحوه اعلام آمارهای كرونایی و اعتراض سربسته برخی كارشناسان بابت غیرواقعی بودن آمار ابتلا به دلیل تعداد ناكافی تست‌های تشخیصی، این اعتراضات را مطرح می‌كرد.
هفته اول بهمن امسال (1402)، علیرضا رییسی؛ سخنگوی ستاد ملی مقابله با كرونا و معاون بهداشت دولت دوازدهم كه یك بار هم بابت انتقاد از ازدحام مردمی در یك مراسم مذهبی در شهر قم و هشدار جدی بابت افزایش تصاعدی ابتلا و مرگ با این‌گونه مراسم، از سوی افراطیون تهدید شد و او را واداشتند كه با پس گرفتن حرف خود از مذهبیون عذرخواهی كند، در گفت‌وگو با «خبرآنلاین» ناگفته‌هایی از دوران مسوولیت خود كه با شیوع كرونا در كشور مصادف شد، مطرح كرد. رییسی در این گفت‌وگوی مفصل با «خبرآنلاین» در نگاهی به پیشینه اعتراضات از همان آغاز همه‌گیری بیماری در كشور گفت: «شما چه زمانی می‌گویید یك فرد كرونا دارد؟ زمانی كه pcr مثبت است. زمانی كه تست داشته باشید. ما اوایل كه تست نداشتیم. ما یك كیف از سازمان جهانی بهداشت، تست آوردیم. هنوز خیلی‌ها می‌گویند كرونا زودتر آمده بود ولی اینها به‌مردم نمی‌گفتند. ما تست نداشتیم كه بدانیم كرونا آمده است. زودتر از اعلام وزارت بهداشت، كرونا آمده بود. این جای مخفی كردن ندارد. زمانی ما می‌توانیم تشخیص بدهیم كه تست داشته باشیم. ما می‌توانستیم حدس بزنیم، تست هم نداشتیم كه بگوییم مخفی كرده باشیم. تظاهرات بالینی بیماری هم باید تكرار شده باشد تا بیماری را به‌كرونا منتسب كنیم. اگر یك نفر در نیمه اول سال ۹۸ از من پزشك می‌پرسید علایم كرونا چیست؟ من جوابی نداشتم. ویروس كرونا در كتاب‌های مرجع، یك پاراگراف توضیح داشت. كسی كرونا را نمی‌شناخت كه تظاهرات بیماری را بشناسد. مثلا كسانی هستند كه می‌گویند شهریور یا آبان سال ۹۸ یك سرماخوردگی گرفتم كه خوب نمی‌شد و امثال همین تجربه‌ها، بعدها معلوم شد كه كرونا بوده است. حدس و گمان من بسته به دو چیز است؛ یكی اینكه چینی‌ها چه زمانی بیماری را مخفی كردند؟ من حدس می‌زنم چینی‌ها تا زمان اعلام، مدت طولانی مخفی كرده بودند. ما رفت و آمد زیادی به چین داریم. اولین مورد كرونا در شهر یا استانی بوده كه ممكن است ما اسمش را ندانیم. یعنی فرضا كسی به چین رفته و كرونا گرفته ولی ما نفهمیدیم. الان می‌گوییم اولین مورد در قم یا گیلان بوده، چون شیوع و تراكم آنجا بیشتر بود. حرفم این است كه ممكن بود اولین مورد در این دو استان نبودند، اما در هر حال به محض انجام تست این دو استان به عنوان اولین استان‌ها اعلام شد. اولین تستی كه وارد شد یك روز قبل از اعلام بیماری بود. حدود آخر بهمن وارد شد كه تست هم خیلی دقیق نبود. بعدا دقیق‌تر شد. اینكه وزارت بهداشت موضوع را مخفی كرده باشد، واقعا این‌طور نبود كه ما تشخیص داده باشیم و نگوییم. من شهادت می‌دهم اولین موردی كه كشف كردیم، اعلام كردیم. اینكه قبلا بوده و ما برای شناسایی دسترسی نداشتیم، بحث دیگری است. ما ۸۰ میلیون تست هم نداشتیم كه همه را تست كنیم. خبردار می‌شدیم كسی فوت كرده، می‌پرسیدیم علایم چه بوده؟ می‌گفتند متوفی تب و لرز هم داشته. ما می‌گفتیم این را به اسم كرونا ثبت كنید، چون پروتكل دفن بیمار رعایت شود تا بقیه نگیرند. این طوری چیزی از دست نمی‌دادیم. به همین دلیل در یك روز ممكن بود برای ۱۰ متوفی به آرامستان می‌گفتیم متوفیان مبتلا به كرونا بودند، در حالی كه از این تعداد، یك نفر هم تست نداشت. ما می‌گفتیم بهتر است با پروتكل كرونا دفن شود تا از بقیه مراقبت كرده باشیم. هر چه جلوتر رفتیم آمار دقیق‌تر شد.»
رییسی در ادامه این گفت‌وگو افزود: «یك بیماری ویروسی تنفسی هرگز پشت هیچ مرزی نمی‌ماند. اگر قم یا گیلان را قرنطینه می‌كردیم چه اتفاقی می‌افتاد؟ آیا ویروس پشت قرنطینه می‌ماند؟ آیا مطمئن بودید فقط در قم بود؟ این ویروس همه جا پخش شده بود. زمانی می‌شد سیر ویروس را آهسته كرد كه یا واكسیناسیون انجام شده بود یا افراد گرفته بودند و خوب شده بودند. قرنطینه تنها كاری كه می‌كند یك فرصتی به شما می‌دهد تا كارهای دیگری انجام بدهید. هیچ كار دیگری نمی‌كند. بالاخره ویروس بیرون می‌آید و بقیه هم می‌گیرند. تنها مزیت قرنطینه این است كه فرصت می‌دهد شما اقدامات‌تان را انجام بدهید. همه در كل كره زمین مبتلا می‌شدند. روزنامه‌ها و نظرات كارشناسی را نگاه كنید. همه می‌گفتند ادارات را تعطیل كنید و مردم را قرنطینه كنید. این را حقوق بگیران می‌گفتند. آیا ما كشوری بودیم به‌هر خانواده ۱۰۰۰ دلار بدهیم و بگوییم در خانه بنشین؟ دولت توانش را نداشت؛ كسی كه حقوق می‌گرفت به همه می‌گفت برو در خانه بشین! حقوقش را می‌گرفت و در خانه می‌ماند. بقیه مردم چه كنند؟ یكی از بهترین تصمیماتی كه رییس‌جمهور به تنهایی گرفت، این بود كه كارخانه‌ها تعطیل نشود. نظر خود من این بود كه كارخانه‌ها تعطیل شود. این تصمیم را رییس‌جمهور به تنهایی گرفت و الان كه نگاه می‌كنم، می‌بینم چه تصمیم خوبی بوده. آقای روحانی جامع‌تر نگاه كرد، چون اقتصاد كشور می‌خوابید. از همان اول رییس‌جمهور تصمیم گرفت كارخانه‌ها تعطیل نشود. كمترین كسانی كه مبتلا شدند همان‌هایی بودند كه سر كار در كارخانه می‌رفتند، چون خیلی دقیق پروتكل‌ها را رعایت می‌كردند. در كارخانه‌ها هر روز افراد را چك می‌كردند. یك نفر مبتلا می‌شد به خانه می‌رفت و قرنطینه می‌شد. این تصمیم خیلی خوب بود. كشوری كه مشكل اقتصادی داشت، نگذاشت اقتصادش تعطیل شود. كارخانه‌ها بهترین‌ها بودند. پتروشیمی‌ها، فولادسازی‌ها و خودروسازی‌ها، كمترین ابتلا را داشتند. چند تصمیم خیلی خوب گرفته شد. یكی دیگر از این تصمیمات تشكیل ستاد ملی كرونا بود. كمتر پیش می‌آید كه هفته‌ای دوبار رییس‌جمهور برای یك مساله تشكیل جلسه بدهد. پنجشنبه‌ها و شنبه‌ها هر هفته جلسه داشتیم. تصمیمات بسیار سختی گرفته می‌شد. مثلا راه شمال را ببندید؛ مگر به این راحتی می‌شود برای چنین موضوعی تصمیم گرفت؟ ساعت‌ها جلسه برگزار می‌شد تا تصمیمات گرفته شد. قطعا ممكن است تصمیمات اشتباه هم گرفته شده باشد. كرونا حال و هوای زمان جبهه و جنگ را داشت. پزشكان و پرستاران بدون ماسك ایثار می‌كردند و به مردم خدمت می‌رساندند. مشكلات مالی و... داشتیم ولی همه نیروها پای كار بودند. از نیروهای نظامی و انتظامی تا قوه قضاییه بودند. حالا كه این هزینه‌ها را دادیم، درس بگیریم. سخیف است بگوییم آن دولت چه كرد یا این وزارتخانه چطور عمل كرد. ما یك كشور هستیم. همین كه كرونا را كنترل كردیم و در رنكینگ كشورها در جهان در كنترل كرونا، جزو كشورهای خوب دنیا هستیم، مهم است. استقبال از واكسیناسیون را ببینید؛ چه تعدادی واكسن زده‌ایم مشخص است. مردم ما جزو فرهنگ‌های برتر در حوزه سلامت هستند. مردم به مرجعیت علمی پزشكان احترام می‌گذارند. به‌رغم برخی تبلیغات، درصد واكسیناسیون ما جزو بالاترین میزان در جهان است. مركز كنترل بیماری‌های امریكا در دنیا حرف اول را می‌زند ولی در كرونا امتحان خوبی پس نداد. مطمئن هستم آنها بازنگری می‌كنند. ما هم باید بازنگری كنیم. ما مركز كنترل بیماری نداشتیم. باید یك مركز مستقل علمی و حاكمیتی داشته باشیم كه بتواند در مواقع بحران خیلی دقیق، سریع و پرقدرت عمل كند. آیا سیستمی را طراحی كرده‌ایم كه بتواند ویروس‌های وارد شده در كشور را شناسایی كند؟ آیا سیستم شناسایی‌كننده، قدرت كنترل آن را دارد؟ آیا توانایی دارد آدم‌هایی كه لازم است را سریع‌تر جمع كند؟ مرزهای ما به‌خصوص مرزهای شرقی از نظر سلامت به خاطر ورود بیماری‌های نوپدید و بازپدید بسیار پرخطر هستند. باید سلامت‌بان‌های قوی در مرزها بگذاریم و امنیت سلامت خیلی قوی‌تر از امروز را تعریف كنیم. ویروس‌هایی در پشت مرزها داریم. بیماری‌های نوپدید دارند به وجود می‌آیند كه باید آمادگی برای مقابله با آنها داشته باشیم.»