ماجرای مسمومیت سریالی دانشجویان چیست؟

باز هم مزایده‌ها و مناقصه‌های ارزان‌قیمت با پیمانكاران سودجو بلای جان دانشجویان شد و این‌بار، قرعه مسمومیت با غذاهای ناسالم طبخ شده در شرایط غیربهداشتی و با مواد غذایی بی‌كیفیت به جان دانشجویان دانشگاه‌های خوارزمی كرج و صنعتی اراك افتاد.
حدود 1200 دانشجو در سه دانشگاه قربانی انتفاع مشترك مسوولان و پیمانكاران شدند.

1- دانشگاه صنعتی اصفهان و حكایت آلودگی باكتریایی
هفته اول آذرسال جاری خبر رسید كه تعداد زیادی از دانشجویان خوابگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان، با علایم بالینی مشابه مسمومیت با مواد غذایی یا آب آشامیدنی آلوده و ناسالم، به بهداری دانشگاه مراجعه كرده و به دلیل شدت بدحالی، به بیمارستان‌های شهید اشرفی و 9 دی اصفهان منتقل شده‌اند. سیدعلی میرمحمدی‌میبدی، رییس دانشگاه صنعتی اصفهان تعداد این افراد را ۲۷۰ نفر اعلام كرد، اما در فضای مجازی گفته می‌شد كه تعداد دانشجویان مسموم شده تا 450 نفر هم افزایش داشته است.
تعداد دانشجویان مسموم شده در این دانشگاه در حدی افزایش داشته و شدت علایم بیماران در حدی بوده كه كانال تلگرامی انجمن صنفی دانشجویان در صفحه خود نوشت: «جمعیت دانشجویان مسموم به نحوی است كه امكانات بهداری دانشگاه توان پشتیبانی ندارد و از خوابگاه دانشجویان، تخت و چوب‌لباسی (برای سرم) جهت رسیدگی به وضعیت دانشجویان مسموم شده، به بهداری منتقل شده است.»
طبق گزارش خبرنگار اعتماد، در حالی كه شورای انجمن صنفی دانشجویان كشور، علت مسمومیت گسترده دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان را كیفیت غیراستاندارد غذای توزیع شده در شب‌های چهارشنبه و پنجشنبه؛ دوم و سوم آذر ماه اعلام كرده بود، مدیر روابط عمومی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار اعتماد، پیش از آنكه نتایج بررسی‌های تخصصی معلوم شود، آلودگی غذایی و كیفیت غیراستاندارد غذای توزیع شده را قاطعانه تكذیب و بر احتمال شیوع بیماری ویروسی یا گوارشی تاكید كرده بود.
روز پنجشنبه 10 آذر ماه و حدود یك هفته بعد از این حادثه، مركز بهداشت استان اصفهان با صدور اطلاعیه‌ای اعلام كرد كه عامل مسمومیت حدود 300 دانشجوی دانشگاه صنعتی اصفهان كه غذای توزیع شده در سلف مركزی دانشگاه را مصرف كرده بودند، باكتری «شیگلاسونئی» بوده است.
در متن این اطلاعیه آمده بود: «به دنبال اطلاع معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشكی اصفهان از بروز بیماری گوارشی در تعدادی از دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان در تاریخ سوم آذر سال جاری، اقداماتی به منظور تشخیص و ارزیابی روند شیوع بیماری و كنترل آن توسط معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشكی صورت گرفت.تشكیل جلسه فوری و اعزام تیم واكنش سریع و استقرار در دانشگاه در ساعت 12 و 30 دقیقه همان روز، مصاحبه با برخی افراد علامت‌دار و ثبت شرح حال دانشجویان بیمار مقیم خوابگاه، تهیه نمونه‌های میكروبی و شیمیایی آب و نمونه‌های انسانی كرونا و التور، آموزش افراد، استقرار پزشك اپیدمیولوژیست در مركز بهداشت دانشگاه و تكمیل پرسشنامه آنالیز ریسك مواد غذایی، بازرسی‌های مكرر از شرایط بهداشتی اماكن، بازرسی سامانه فاضلاب و پساب دانشگاه، گندزدایی اماكن و اعلام ممنوعیت موقت طبخ غذا در دانشگاه، از جمله این اقدامات به شمار می‌رود. در خصوص علت شیوع این بیماری با بررسی‌های صورت گرفته، احتمالا آلودگی غذای توزیع شده در سلف مركزی در روز سه‌شنبه مورخ اول آذر سال جاری به باكتری شیگلاسونئی سبب بیماری تعدادی از دانشجویان مصرف‌كننده این وعده غذایی شده و در روزهای بعد و به دنبال تماس این دانشجویان با سایرین، افراد دیگری نیز دچار علایم بیماری شده‌اند. پس از انجام اقدامات ذكر شده و به دنبال آزمایشات بعدی، نتایج آزمایشات میكروبی و شیمیایی آب مطلوب بوده و نتایج نمونه‌های مواد غذایی بررسی شده تا این لحظه نیز بر اساس اعلام معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشكی مطابق استانداردهای لازم است. در این راستا مقرر شد تا ضمن تشدید نظارت‌ها بر مراكز حساس دانشگاه توسط كادر نظارتی دانشگاه و مركز بهداشت شماره ۲ اصفهان، كارشناسان بهداشت محیط جهت نظارت بر كلیه فرآیندهای تهیه و طبخ غذا و بهداشت اماكن و فضاهای دانشگاه حضور داشته و ضمن انجام آزمایشات مستمر و معاینات كامل سلامتی از پرسنل شاغل در رستوران‌ها، از به‌كارگیری نیروی متفرقه غیر از نیروی كار رسمی آشپزخانه در محل پخت و توزیع غذا ممانعت شود. همچنین مقرر شد تا اطلاع ثانوی، عرضه غذاهای با ریسك آلودگی از جمله كباب كوبیده و جوجه‌كباب و محصولات فله‌ای (دسر، دورچین، سبزی خوردن، لبنیات و ماست خیار) ممنوع شود. ضدعفونی مستمر كلیه اماكن و فضاهای دانشگاه به ویژه رستوران، خوابگاه، سرویس‌های بهداشتی و همچنین رعایت بهداشت فردی و عمومی توصیه  اكید به منظور پیشگیری از این بیماری است.»
طبق بررسی‌های «اعتماد»، باكتری نامبرده در اطلاعیه مركز بهداشت استان اصفهان، زیرگونه باكتری شیگلا (شیگلوز) است كه بیشترین عفونت‌زایی را در انسان دارد.
شیگلوز یا اسهال خونی باسیلی، از بیماری‌های باكتریایی روده و نوعی كولیت التهابی عفونی است كه به ‌وسیله یكی از انواع شیگلا و از جمله شیگلاسونئی ایجاد می‌شود. تمام زیرگونه‌های شیگلا، از عوامل اصلی بروز اسهال‌های حاد خونی هستند و در حالی كه آلودگی آب یا غذا باعث بروز این نوع از مسمومیت باكتریایی می‌شود، راه مسمومیت با این باكتری، خوردن آب یا غذای آلوده و ورود باكتری به دستگاه گوارش است كه از طریق تهاجم به سلول‌های پوششی روده بزرگ و انتهای روده باریك سبب زخم مخاطی خونریزی‌دهنده همراه با ترشحات التهابی می‌شوند. علایم بالینی این نوع مسمومیت باكتریایی، اسهال خونی، تب (90 درصد) استفراغ (76 درصد) دل‌پیچه و خستگی است. مهم‌ترین علت آلودگی آب و غذا به این باكتری، تماس فرد ناقل با مواد غذایی یا آب آشامیدنی است و دوره نهفتگی باكتری هم معمولا یك الی 4 روز خواهد بود.
2- دانشگاه خوارزمی - واحد كرج و حكایت داروخانه تعطیل و درمانگاه محروم از امكانات
حدود یك هفته بعد از انتشار خبر مسمومیت 300 دانشجوی دانشگاه صنعتی اصفهان با غذای ناسالم و آلوده، روزهای پایانی هفته گذشته خبر جدیدی درباره مسمومیت جمع زیادی از دانشجویان دانشگاه‌های خوارزمی كرج و صنعتی اراك منتشر شد. اولین واكنش مسوولان این دانشگاه‌ها همچون دفعات گذشته، تشكیك در واقعیت و ربط دادن بدحالی دانشجویان به رعایت نشدن توصیه‌های بهداشتی در محیط خوابگاه و شیوع ویروس و آلودگی ویروسی بود در حالی كه علایم بالینی دانشجویان، هیچ تفاوتی با علایم بالینی دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان نداشت و به استناد اخباری كه شامگاه 10 آذر در كانال تلگرامی انجمن صنفی دانشجویان كشور منتشر شد، حدود 600 دانشجوی دانشگاه خوارزمی واحد كرج كه از غذای سلف خوابگاه مصرف كرده بودند، علایم تهوع، بدن درد و لرز داشتند (رییس كل دادگستری استان البرز، روز شنبه و در دستور قضایی برای بررسی واقعه، تعداد مراجعان به مراكز درمانی دانشگاه را حدود ۱۶۰ نفر اعلام كرد) در ادامه این اخبار گفته شده بود كه تعداد دانشجویان با علایم مسمومیت در دانشگاه خوارزمی واحد كرج، در حدی زیاد بوده كه درمانگاه مستقر در محوطه دانشگاه هیچ امكانی برای رسیدگی به این تعداد بیمار بدحال نداشته و به دلیل تعطیلی داروخانه مستقر در محوطه دانشگاه، حتی دارو و سرم هم برای مداوای اولیه دانشجویان موجود نبوده در حالی كه مقررات خوابگاه هم، خروج دانشجویان دختر از محل خوابگاه را ممنوع كرده بوده و بنابراین، دانشجویان مسموم شده، به حبس تحمیلی و محروم از هر گونه امكان درمانی محكوم شده بودند. طبق گزارشی كه خبرگزاری ایسنا منتشر كرده، در نهایت و بعد از بروز بحران جدی به دلیل شمار بالای مسمومان، مسوولان خوابگاه ناچار به اعزام دانشجویان به مراكز درمانی استان می‌شوند، اما یكی از دانشجویان این دانشگاه، درباره لحظه‌های پیش از اعزام برای خبرنگار ایسنا تعریف كرده كه «وضعیت دانشگاه به معنای واقعی كلمه، افتضاح بود. یك اتوبوس برای انتقال دانشجویان مسموم شده به محوطه دانشگاه آمد تا بچه‌ها را به بیمارستان كوثر كرج منتقل كند. ظرفیت اتوبوس پر شد و برای همه جا نبود.»
خبرنگار ایسنا در گزارش خود نوشته كه وقتی برای پیگیری شرایط دانشجویان به درمانگاه دانشگاه خوارزمی می‌رود، علی حسن‌بیگی؛ ریاست این دانشگاه، از مصاحبه خبرنگار با پزشك درمانگاه و درباره آخرین وضعیت دانشجویان و تعداد مراجعان و بررسی علت وضعیت پیش‌آمده جلوگیری می‌كند و در نهایت، به جای زمینه‌سازی برای دسترسی آزادانه خبرنگار به اطلاعات صحیح و واقعی، یك متن مكتوب از سوی روابط عمومی این دانشگاه به خبرگزاری ابلاغ می‌شود كه البته با واقعیت‌هایی كه دانشجویان بدحال شاهد آن بودند، فاصله بسیار دارد.
در این اطلاعیه كه در گزارش خبرنگار ایسنا هم منتشر شده، آمده بود: «دانشجویانی كه با علایم بیماری به درمانگاه دانشگاه مراجعه كردند با بررسی‌های پزشك كشیك مراحل درمانی خود را طی و داروهای ملزوم توسط دانشگاه برای آنها تهیه شد. همچنین با استقرار اتوبوس آمبولانس استان البرز در كنار خوابگاه دانشجویی شرایط حضور دانشجویان برای درمان تسهیل شد. در حال حاضر درمانگاه در شرایط عادی است و دانشجویان به خوابگاه برگشتند یا توسط آمبولانس به بیمارستان اعزام شدند. نكته قابل ذكر بررسی اتوماسیون غذای دانشجویی نشان می‌دهد تعدادی از مراجعه‌كنندگان به درمانگاه از غذای دانشگاه استفاده نكرده بودند.»
جمله پایانی این اطلاعیه یك نمود تكراری از تشكیك در واقعیت‌ها توسط مسوولان دانشگاه؛ آن هم پیش از روشن شدن نتایج آزمایش‌های تخصصی است چنانكه یكی از دانشجویان با انتقاد شدید از متن این اطلاعیه، تاكید كرده كه «تمام دانشجویانی كه بیمار شده‌اند از غذای سلف مصرف كرده‌اند.»
روز شنبه، دانشگاه خوارزمی با انتشار گزارشی درباره رخدادهای اخیر این دانشگاه توضیح داد. در این گزارش هم همان‌گونه كه انتظار می‌رفت، مسمومیت دانشجویان به دلیل مصرف غذای بی‌كیفیت و ناسالم دانشگاه تكذیب شده و در عوض، تلاش برای القای دلایلی خارج از مسوولیت مسوولان دانشگاه پررنگ است.
در این گزارش آمده است: «پیرو مراجعه تعدادی از دانشجویان خوابگاه پردیس حصارك به درمانگاه دانشگاه، ریاست دانشگاه خوارزمی، معاونت دانشجویی و جمعی از مدیران مسوول طی روزهای پنجشنبه و جمعه در محل دانشگاه حضور یافتند و ضمن بررسی و تسهیل فرآیندهای درمانی دانشجویان، هماهنگی‌های لازم جهت جمع‌آوری اطلاعات میدانی و اطلاعات سامانه‌های تغذیه دانشگاه را به عمل آوردند و تحلیل موضوع در دستور كار قرار گرفت.»
در ادامه این گزارش با سرشماری تعداد دانشجویان مصرف‌كننده غذاهای توزیع شده در شب چهارشنبه تا ظهر جمعه و كنار هم قرار دادن انبوهی عدد و رقم، با یك پیشداوری آشكار و جانبدارانه اعلام شده كه «تعداد دانشجویان استفاده‌كننده از شام چهارشنبه شب سلف دانشجویی دانشگاه، ۱۰۰۸ نفر، تعداد دانشجویان مراجعه‌كننده دارای علایم بیماری از شب چهارشنبه تا ظهر روز جمعه، ۱۴۷ نفر بوده و با توجه به آمار فوق می‌توان مشاهده كرد كه نسبت دانشجویان دارای علایم بیماری به كل دانشجویان استفاده‌كننده از شام سلف دانشجویی در شب چهارشنبه در حدود ۱۶ درصد است... با توجه به این آمار می‌توان گفت كه احتمال ابتلای دانشجویان به علایم بیماری ناشی از غذای سلف دانشجویی عملا بسیار پایین و تقریبا منتفی است... با توجه به تمامی تحلیل‌های ارایه شده، سایر فرضیات مربوط به ابتلای دانشجویان در دست بررسی است. همچنین نمونه‌برداری‌های مورد نیاز انجام گرفته و آزمایش‌های مورد نیاز روی نمونه‌ها در دست انجام است.»
نكته مبهم این است كه چطور پیش از معلوم شدن نتایج هر تشخیص تخصصی و پزشكی و صرفا به استناد چند عدد و رقم و بدون در نظر گرفتن مقاومت بدنی و تفاوت‌های جسمانی هر انسان، فرض بر برائت از اهمال و خطا گذاشته شده و حتی تلاش می‌شود كه این باور به مردم و مخاطبان و والدین صدها دانشجوی این دانشگاه القا شود كه علت بیمارشدن فرزندشان، هیچ ارتباطی به مسوولان دانشگاه و كوتاهی در وظایف‌شان نداشته؟ مسوولان وزارت علوم كه شامل روسای دانشگاه‌ها و معاونان و مدیران ایشان هم هستند، پیش از آشكار شدن هر گونه نتیجه بررسی تخصصی، حكم به برائت خود می‌دهند و از مسوولیت تامین سلامت دانشجویان شانه خالی می‌كنند كه قطعا این جانبداری از پیمانكاران نامرئی مسوول طبخ و تامین غذای دانشگاه‌ها، بویی جز انتفاع مشترك نمی‌دهد.

3 – دانشگاه صنعتی اراك و ادعای تكراری  «نقش ویروس»‌ها
همزمان با انتشار خبر مسمومیت حدود 600 تن از دانشجویان خوابگاهی دانشگاه خوارزمی واحد كرج، كانال تلگرامی انجمن صنفی دانشجویان كشور خبری هم درباره مسمومیت تعدادی از دانشجویان دانشگاه صنعتی اراك بعد از خوردن غذای سلف دانشگاه منتشر كرد در حالی كه علایم بالینی این دانشجویان هم مشابه دو مورد اخیر و شامل بدن درد، اسهال و استفراغ بود. در این خبر هم گفته می‌شد كه دانشجویان مسموم شده، به دلیل شدت علایم، به بیمارستان منتقل شده‌اند و همزمان البته مسوولان دانشگاه ادعا كرده‌اند كه «دلیل وضعیت، ابتلای دانشجویان به نوعی ویروس است.»

آقایان وزارت علوم، باكتری و ویروس  با هم فرق دارند!
دیروز سازمان امور دانشجویان با صدور اطلاعیه‌ای نسبت به سه رخداد مسمومیت در دانشگاه‌های صنعتی اصفهان، خوارزمی واحد كرج و صنعتی اراك، واكنش نشان داد اگرچه در متن این اطلاعیه، هیچ اشاره‌ای به آلودگی و كیفیت نازل غذای توزیع شده در سلف‌های دانشگاه‌ها و مسمومیت غذایی دانشجویان نشده و سازمان امور دانشجویان می‌خواهد این باور را القا كند كه سه رخداد دو هفته اخیر، «بیماری گوارشی» بوده آن هم در حالی كه فقط نتایج قطعی از علت رخداد دانشگاه صنعتی اصفهان حكایت از آلودگی باكتریایی غذاهای توزیع شده در سلف خوابگاه این دانشگاه دارد و بنابراین «بیماری گوارشی» كه مفهومی بسیار گسترده و البته، مفری برای سبك شدن بار مسوولیت است، هیچ ارتباطی با انتقال انسانی آلودگی باكتریایی به غذاهای طبخ و توزیع شده بین دانشجویان این دانشگاه ندارد. در متن این اطلاعیه، حتی توضیحات اطلاعیه مركز بهداشت استان اصفهان درباره آلودگی باكتریایی منتقله از انسان به غذای توزیع‌شده در سلف دانشگاه هم نادیده گرفته شده و تاكید بر این است كه علت رخداد مسمومیت حدود 300 دانشجو در خوابگاه دانشگاه صنعتی اصفهان، شیوع یك ویروس بوده در حالی كه با توجه به مندرجات اطلاعیه مركز بهداشت استان اصفهان درباره بیماری‌زایی باكتری شیگلاسونئی، حداقل جامعه دانشگاهی كشور می‌داند تفاوت ویروس و باكتری، نوع و نحوه بیماری‌زایی ویروس و باكتری چیست.
در متن اطلاعیه سازمان امور دانشجویان آمده است: «به اطلاع دانشگاهیان و ملت شریف ایران می‌رساند، به دنبال بروز بیماری گوارشی تعدادی از دانشجویان دانشگاه‌های صنعتی اصفهان، صنعتی اراك و خوارزمی «پردیس كرج» نظر به اهمیت سلامت دانشجویان، سازمان امور دانشجویان به عنوان حامی حقوق مادی و معنوی دانشجویان، از ابتدای بروز این بیماری، اقدامات نظارتی و پیگیری مسائل به وجود آمده را در این دانشگاه‌ها دنبال كرده و تا حصول نتیجه نیز ادامه خواهد داد. با توجه به شیوع بیماری‌های تنفسی و گوارشی در فصل پاییز، با پیگیری‌های انجام‌شده اقدامات نخستین، اعم از آزمایش‌های مختلف از آب آشامیدنی و غذای دانشجویان و همچنین نمونه‌برداری‌های انسانی صورت گرفته است كه نتایج آن در دست بررسی است و تحقیقات اولیه پاتولوژیست‌ها در دانشگاه صنعتی اصفهان، حاكی از منشا ویروسی این بیماری گوارشی است و در دانشگاه خوارزمی و صنعتی اراك منتظر دریافت نتیجه آزمایشات انجام شده هستیم.این سازمان با تشكیل كمیته‌ای متشكل از كارشناسان و متخصصان مرتبط ضمن بررسی همه‌جانبه و بازدید میدانی از دانشگاه‌های مذكور، برنامه‌ریزی و اقدامات لازم را آغاز كرده است. لذا هم‌اكنون شرایط دانشگاه‌ها در حالت پایدار بوده و همكاران ما با هماهنگی دانشگاه‌های علوم پزشكی مربوطه بر كلیه فرآیندهای تهیه، طبخ و توزیع غذا نظارت دارند. در همین راستا، سازمان امور دانشجویان به دانشگاهیان محترم و خانواده گرانقدر دانشجویان ضمن تاكید بر حفظ آرامش و عدم توجه به شایعات، این اطمینان را می‌دهد كه متخصصان حوزه سلامت و مسوولان دانشگاه‌ها در تلاش هستند تا ضمن جلوگیری از تكرار این‌گونه اتفاقات با جدیت پیگیر علل و عوامل این حادثه باشند.»