طرح صیانت چراغ خاموش به شورای نگهبان می‌رود؟
هم صاحب‌نظران و هم مردم عادی و صاحبان کسب‌وکارهای مجازی و حتی کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس و بسیاری از نمایندگان مجلس مخالف نظر اقلیت مدافع طرح صیانت هستند، اما در زورآزمایی میان موافقان و مخالفان طرح، فعلا کفه اقلیت تندرو حامی محدودسازی اینترنت سنگین‌تر بوده و خبرهای خوشی از متن نهایی منتشر نشده و نبود شفافیت بر ابهام‌ها افزوده است.
پروژه محدودسازی اینترنت که به طرح صیانت معروف شده، بعد از تغییرات چندباره به ایستگاه آخر رسیده و قرار است تا پایان بهمن برای تبدیل‌شدن به قانون رسمی کشور، به شورای نگهبان ارسال شود. اینکه موضع شورای نگهبان در قبال این طرح چه باشد، مشخص نیست، اما پنهان‌کاری‌ای که اکنون در رابطه با متن نهایی این طرح رخ داده، سبب نگرانی بسیاری شده است.
آخرین متنی که از این طرح منتشر شده است، تفاوت چشمگیری با متن‌های قبلی بهویژه طرح اولیه‌ای که سال گذشته خبرساز شد، دارد اما آنچه در یک ماه اخیر در رابطه با متن نهایی رخ داده مشخص نیست.
فقط ایزد‌خواه، عضو کمیسیون مشترک طرح صیانت، از نهایی‌شدن گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی خبر داده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس چند هفته پیش اعلام کرده بود طرح صیانت مغایر با قانون اساسی بوده و اصلاح آن نیازمند زمان بیشتری است، اما با توجه به سخنان اخیر این نماینده مجلس گویا زمان بررسی طرح تمام شده و حالا به نظر می‌رسد نمایندگان تغییرات مدنظر خود را در آن اعمال کردهاند.
این در حالی است که مهرداد ویس‌کرمی، دبیر کمیسیون مشترک حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی، پیش از این گفته بود: درحال‌حاضر نمایندگان مجلس درگیر تصویب بودجه هستند و پیش‌بینی می‌شود که طرح صیانت با آغاز سال جدید تصویب شود. کرمی در پاسخ به این پرسش که اختلاف‌نظر مجلس با مرکز پژوهش‌های مجلس برای اصلاح طرح صیانت به کجا رسید؟ ادامه داد: مرکز پژوهش‌های مجلس دو مرتبه روی پیش‌نویس کمیسیون فرهنگی اظهارنظر کرده است. این دغدغه و نگرانی وجود دارد که با تصویب این طرح برای کسب‌وکارهای مردم در فضای مجازی چالش‌هایی ایجاد شود که ما تلاش داریم این مشکلات را به حداقل برسانیم. وی با بیان اینکه اختلاف‌‌هایی اساسی بین مرکز پژوهش‌ها و مجلس وجود ندارد، تصریح کرد: مرکز نظرات را به‌صورت شفاف بیان نکرد و اظهارنظر آنها کلی بوده است؛ این در حالی است که نمایندگان از مرکز درخواست داشتند که دیدگاه‌های خود را به‌صورت مصداقی روی بندهای طرح بیان کند و بگوید اجرای این طرح چه پیامدهایی روی کسب‌وکارهای مجازی ایجاد می‌کند.
هفتم دی ۱۴۰۰ بود که نمایندگان عضو کمیسیون مشترک این طرح را بار دیگر برای بررسی‌های بیشتر به مرکز پژوهش‌های مجلس ارجاع دادند. حالا طبق اعلام علی یزدی‌خواه تغییرات نهایی در این طرح اعمال شده است. همچنین مراحل تصویب طرح تا پایان بهمن طی خواهد شد و در یک ماه، نسخه نهایی طرح به شورای نگهبان عرضه می‌شود. نایب‌رئیس کمیسیون مشترک می‌گوید که در نسخه نهایی طرح حمایت از حقوق کاربران، اصلاحات مدنظر این مرکز و نظرات مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات نیز اعمال شده و به‌نوعی این نسخه، مورد وثوق و وفاق همه قرار دارد.
این در حالی است که نوری‌قزلجه، دیگر نماینده مجلس، هم‌زمان با ایرادات مرکز پژوهش‌ها به طرح، با اشاره به ایرادهای گسترده‌ای که اقشار مختلف به این طرح وارد کردهاند، عنوان کرد: «به‌هرحال نمی‌توان وقتی طرحی ایراد دارد، منکر آن شد و گفت بی‌عیب‌و‌نقص است. یک سال است که کمپین‌ها و کارزارهای متعددی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی با بیش از یک میلیون امضا در جریان است. بسیاری از گروه‌ها، شرکت‌ها و فعالان این کسب‌وکار پای کارزارهای مربوط به آن را امضا کردهاند و درخواست بررسی مجدد داشته‌اند. وقتی طرحی ایراد دارد، باید ایرادات آن بر‌طرف شود». نوری با اشاره به خواست کسب‌وکارها گفت: «نام این طرح را حمایت از پلتفرم‌ها و حقوق کاربران فضای مجازی گذاشته‌ایم، نمی‌توان نسبت به خواست و حقوق آنها بی‌توجهی کرد. با توجه به گزارش مرکز پژوهش‌ها به نظر می‌رسد همه این اعتراضات و ایرادات جایز و بحق است. در این حوزه قانونی می‌خواهیم که دقیق، به‌روز و مطابق پارادایم‌های جهانی باشد».
اینکه دقیق و به‌روز‌بودن تا چه میزان در متن نهایی لحاظ شده مشخص نیست و ارسال متنی محرمانه به شورای نگهبان خلف وعده شفافیتی است که قرار بود در روند بررسی طرح اعمال شود. اینکه مرکز پژوهش‌ها تا چه میزان توانسته در اصلاح طرح موفق باشد، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ بهویژه اینکه بارها با حملات تند موافقان طرح که مخالف تغییر و اصلاح آن بودند، مواجه شد. تاجایی‌که محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، در توییتر با اشاره به بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نوشته بود: «طرح حمایت از کاربران در فضای مجازی به مرکز پژوهش‌های مجلس ارجاع شد تا ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و زیرساختی آن با بررسی‌های کارشناسی بیشتر اصلاح شود. قانون‌گذاری در حوزه فضای مجازی با درنظرگرفتن مطالبات مردم، منافع صاحبان کسب‌وکار و اجماع نخبگانی اثربخش خواهد بود».
البته موافقان طرح ابتدایی همچنان دل در گرو تصویب مواد مورد نظر خود دارند و اواخر مهرماه بود که رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و از موافقان سرسخت طرح صیانت گفت: اجرای طرح صیانت از فضای مجازی مشمول اصل ۸۵ مجلس شورای اسلامی شده است. برای تدوین این طرح هفت هزار ساعت زمان صرف شده است. نقدها و هجمه‌های زیادی به این طرح وارد می‌شود، اما معتقدیم اجرای این طرح برای ساماندهی فضای مجازی ضرورت دارد و برای تصویب آن مصمم هستیم. قطعا انجام هر کاری نقدهایی را در پی دارد و این موضوع طبیعی است. بیژن نوباوه هم در انتقاد از مخالفان طرح آنها را حامی فساد و فحشا خطاب کرد و گفت: کسانی که به طرح صیانت هجمه‌هایی را وارد می‌کنند، یا اصلا طرح را نخوانده و اطلاعی از آن ندارند یا کسانی هستند که در پازل دشمن بازی می‌کنند و به‌دنبال این نیستند که قانونی برای اینترنت شکل بگیرد؛ زیرا می‌خواهند ضد قانون عمل کنند و افراد آزادی هستند که فساد و فحشا ایجاد می‌کنند، به همین دلیل با این طرح مخالفت می‌کنند.
به‌هرحال هم صاحب‌نظران و هم مردم عادی و صاحبان کسب‌وکارهای مجازی و حتی کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس و بسیاری از نمایندگان مجلس مخالف نظر اقلیت مدافع طرح صیانت هستند، اما در زورآزمایی میان موافقان و مخالفان طرح، فعلا کفه اقلیت تندرو حامی محدودسازی اینترنت سنگین‌تر بوده و خبرهای خوشی از متن نهایی منتشر نشده و نبود شفافیت بر ابهام‌ها افزوده است.