تسویه حساب بزرگ‌ترین اختلاس نفتی ایران؟

با اظهارنظر صریح رییس قوه قضاییه درباره بازگشت اموال بابك زنجانی به كشور، حالا افكار عمومی برای جلوگیری از ایجاد شائبه «سیاسی بودن»‌ چنین خبری به دنبال انتشار «جزییات اموال و دارایی‌های بازگشته به ایران» توسط این فرد است.

بابك زنجانی دی ماه ۱۳۹۲ با شكایت وزارت نفت بازداشت شد و به «فساد فی‌الارض»، «اخلال در نظام اقتصادی كشور»، «كلاهبرداری گسترده از شركت ملی نفت» و «پولشویی دو میلیارد یورویی» متهم و حكم اعدام او در سال ۱۳۹۵ در دیوان عالی كشور تایید شد. اما در تیرماه 1400 گفته شد كه «اگر وی همكاری كند و اموال را برگرداند، مشمول عفو یا تخفیف مجازات قرار می‌گیرد.»
با استناد به همین گفته‌هاست كه حالا وكیل بابك زنجانی خواستار «آزادی» وی شده است. با این حال هنوز جزییات مشخصی از دارایی‌های بابك زنجانی كه به كشور بازگشته، منتشر نشده است. اما رییس قوه قضاییه می‌گوید: «بنا بر كارشناسی‌های اولیه صورت‌ گرفته، این اموال، كفافِ بدهی‌ها و خسارت‌های او خواهد بود.»
آقای محسنی‌اژه‌ای می‌گوید: «پس از اعلام نظر دیوان عالی بابك زنجانی اعلام كرده بود كه در یك كشور، چهار میلیارد دلار موجودی دارد و از پنج، شش كشور دیگر هم نام برده بود كه در آنها وجوهاتی دارد.» اما آن‌گونه كه رییس قوه قضاییه گفته «هیات‌های اعزام‌ شده به كشورهای مورد ادعای این متهم، ابتدا اموال و وجوهاتی نیافتند» تا اینكه به گفته اژه‌ای «چند وقت پیش» اموال قابل ‌توجهی توسط بابك زنجانی معرفی و به تهران منتقل شده‌ است.

بابك زنجانی كیست؟

پرونده بابك زنجانی تا پیش از افشای فساد چای دبش رتبه اول فساد مالی را در تاریخ ایران داشته است كه بعد از انتشار جزییات فساد سه میلیارد و 800 میلیون دلاری چای دبش، بابك زنجانی به مقام دوم سقوط كرد.
در زمان بازداشت بابك زنجانی در نهم دی 1392 یعنی تقریبا یك دهه پیش، از او به عنوان یكی از «بازو‌های اجرایی وزارت نفت» در دور زدن تحریم‌ها و فروش نفت ایران یاد می‌شد.
 اما وزارت نفت از وی با این عنوان شكایت كرد كه «وی 2 میلیارد و 800 میلیون دلار از پول نفت فروخته شده به خزانه كشور یا به عبارت بهتر به مردم ایران بدهكار بود.»
حالا یك دهه از بازداشت پر سر و صدای بابك زنجانی می‌گذرد و در پس این همه سال و همراه با انواع پنهانكاری‌ها و در سایه نبود شفافیت، بدهی او نیز با قیمت‌های جاری به رقم‌های بسیار بزرگی می‌رسد و مشخص نیست كه آیا در جریان بازگشت دارایی‌های وی به كشور بدهی وی با تورم موجود همسان‌سازی شده است یا نه؟چراكه با قیمت دلار 3 هزار و 500 تومان سال 1392، رقم بدهی زنجانی حدود 9 هزار و 800 میلیارد تومان می‌شد و با دلار بیش از 50 هزار تومانی امروز، 140 هزار میلیارد تومان می‌شود.
تخصص دور زدن تحریم‌ها
پس از آنكه در دولت دوم محمود احمدی‌نژاد، در جریان پرونده هسته‌ای ایران، فروش نفت از سوی امریكا، اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل تحریم شد، افرادی برای دور زدن تحریم‌ها فعال شدند؛ غالبا تاجرانی بودند كه نفت را از دولت ایران می‌گرفتند و به عنوان شركت‌های خصوصی نفت ایرانی را در بازارهای جهانی به فروش می‌رساندند و «حق‌الزحمه» خودشان را از روی پول فروش نفت برمی‌داشتند و مبلغ باقیمانده را به حساب‌های بانكی وزارت نفت در خارج از كشور منتقل می‌كردند.
اتحادیه اروپا در سال 2012 میلادی یعنی یك‌سال پیش از بازداشت بابك زنجانی، به دلیل «كمك به دور زدن تحریم‌ها از طریق داشتن نقش كلیدی در تجارت نفت ایران و انتقال پول مربوط به فروش آن به دولت ایران» ‌نام وی را در فهرست تحریم‌ها قرار داده بود. از آن زمان مشخص شد كه بابك زنجانی، یكی از این تاجرانی بود كه تجارت‌شان دور زدن تحریم‌ها بود.
زنجانی در زمانی كه نام وی در جلسه استیضاح وزیر كار در مجلس مطرح شد؛ در مقام پاسخ عنوان كرد كه «نه دلال نفتی‌ است و نه رانتخوار؛ بلكه یك بسیجی اقتصادی است.‌« می‌گفت در زمان ریاست مرحوم نوربخش در بانك مركزی، به عنوان یك «سرباز وظیفه»، ‌رانندگی او را به عهده داشته و در تزریق «ارز» بازار غیررسمی و كنترل نرخ دلار نقش داشته است.

دستگیری بعد از انتشار یك نامه

سوم دی ماه ۱۳۹۲، یعنی ۶ روز قبل از بازداشت زنجانی، جمعی از نمایندگان مجلس نهم نامه‌ای خطاب به حسن روحانی، علی لاریجانی و صادق آملی‌لاریجانی نوشتند و خواستار برخورد با بابك زنجانی شدند. «حسین نجابت»، «احمد توكلی»، «غلامرضا مصباحی‌مقدم»، «اسماعیل كوثری»، «محمدرضا آشتیانی»، «احمد امیرآبادی»، «حسین ذوالانوار»، «الیاس نادران»، «محمد دهقان»، «مفید كیایی‌نژاد»، «احمد سالك» و «علیرضا سلیمی» ازجمله امضاكنندگان این نامه بودند كه در آن خطاب به سران قوا از ایجاد «فساد سیستمی» انتقاد كردند و نوشتند: «هنگامی كه وزارت اطلاعات و نهادهای اطلاعاتی دیگر به پشتیبانی از زنجانی متهم می‌شوند ولی به جای توضیح به مردم سكوت می‌كنند؛ هنگامی كه چنین عنصری امین وزارت نفت شناخته شده و پول نفت فروخته شده را برای مدت‌ها پس نمی‌دهد و كسی هم با او كاری ندارد و... چرا متهم نشویم؟»
چند روز بعد از این نامه، بابك زنجانی بازداشت شد؛ دو سال بعد از بازداشت، وقتی ابعاد پرونده‌ها و ارتباطات مالی زنجانی بررسی شد، دادستان تهران عنوان كرد: «پرونده وی بزرگ‌ترین پرونده فساد اقتصادی در سال‌های بعد از انقلاب است.»

شركت‌های بابك زنجانی

بابك زنجانی خود را كارآفرینی می‌خواند كه ۶۴ شركت ایرانی و خارجی دارد و در كشورهای مختلف به ۱۷ هزار نفر حقوق می‌دهد. اما مشهورترین شركتی كه نام بابك زنجانی در آن برده می‌شد، «هلدینگ توسعه سورینت قشم» نام دارد.
«بابك زنجانی»، «حمید فلاح‌هروی»، «فواد شكوری‌گنجوی» از اعضای هیات‌مدیره و موسسان این شركت بودند.
شركت «اهرم تراك قشم» دیگر شركتی است كه توسط وی در سال 1390 به ثبت رسیده است. در هیات‌مدیره و هیات موسس «اهرم تراك قشم» غیر از بابك زنجانی، «صفرعلی عزیزآبادی‌فراهانی» به عنوان عضو هیات رییسه و همچنین مدیرعامل انتخاب شد. فرد دیگری با نام «فواد شكوری‌گنجوی» نیز عضو هیات‌مدیره شد.
پاییز 1391، بابك زنجانی یك شركت با نام «صنایع غذایی فراز نمونه قشم» را نیز به ثبت رساند. غیر از بابك زنجانی كه گرداننده این شركت‌ها بود، «بهارك زنجانی» خواهر بابك زنجانی نیز در این شركت سهیم شد، «حفظ‌الله آطاهریان» عضو دیگر این شركت صنایع غذایی بود؛ او كه زمانی مدیرعامل قشم‌ایر، خط هوایی بابك زنجانی بود، اكنون مدیرعامل خط هوایی «سپهران» است كه مالك این خط هوایی، «علی درویشی» مالك هتل درویشی مشهد است.
شركت بین‌المللی گروه هتل‌های سورینت، دیگر شركتی است كه بابك زنجانی و همچنین از طریق هلدینگ سورینت قشم، مالك آن بود. این شركت در سال 1392، شعبه‌ای در هتل مریم كیش افتتاح كرد.

مزایده اموال

در سال‌های 94 و 95 اعلام شد كه اموال زنجانی قرار است به مزایده گذاشته شود؛ از جمله شركت هواپیمایی قشم‌ایر، شركت فراز نمونه قشم (كترینگ)، شركت آرایشی و بهداشتی سورینت، شركت تجار كیش (پروژه دهكده ساحلی كیش)، شركت بازرگانی توسعه پایدار آسمان كیش، اس‌سی‌تی بانكرز كیش، مجتمع تفریحی و تجاری تهران قدیم كیش، گروه بین‌المللی هتل‌های سورینت، هایدروپونیك مهستان كیش و سرمایه‌گذاری توسعه ساختمان آماج قشم.
شركتی با نام توسعه پایدار آسمان كیش، به عنوان شركت امین وزارت نفت مسوولیت مزایده این شركت‌ها و ساختمان‌ها و آنچه از اموال زنجانی به وزارت نفت منتقل شده بود، برعهده داشت. تا آخرین اظهارات، فروش این اموال نتوانسته بود تكافوی بدهی چندین میلیارد دلاری بابك زنجانی را بدهد.

سر و كله بابك پیدا شد!

یك ماه پیش و در دهم دی ماه، دقیقا یك دهه بعد از زندانی شدن بابك زنجانی، انتشار یك استوری تلگرام با شماره‌ای منتسب به بابك زنجانی با محوریت تبریك آغاز سال نوی میلادی باعث شد تا سروكله او بار دیگر در فضای مجازی پیدا شود.
مشخص نیست كه این شماره متعلق به او بود یا نه، اما در این استوری نشانی وب‌سایت او نیز منتشر شد كه ظاهرا این وب‌سایت یك مورد موقتی است كه حاوی اطلاعاتی از زندگی شخصی بابك زنجانی است. او در این وب‌سایت بدین گونه معرفی شده است: «بابك زنجانی بازرگان و موسس گروه سرمایه‌گذاری سورینت، متولد ۲۱ اسفند ۱۳۵۲ از تهران» .
نكته جالب اینكه در این وب‌سایت فیلم‌ها و اظهارنظرهای مسوولان پیشین دولتی نظیر رییس‌جمهور و وزیر نفت نیز منعكس و از آن انتقاد شده است.

بدهی‌هایی كه یك‌باره پرداخت شد!

با اینكه ده سال از زندانی شدن بابك زنجانی می‌گذشت و حتی حكم اعدام نیز برای وی صادر شده بود، اما به نظر می‌رسد كه اولویت بازگشت پول‌ها آنقدر مهم بوده كه وی تاكنون در زندان مانده است. حالا و در دهمین سالگرد بازداشت وی، ‌خبر رسیده كه بدهی‌های بابك زنجانی پرداخت شده است. هر چند كه ابهامات زیادی در این باره وجود دارد.
بابك زنجانی سال‌ها مدعی بود كه حاضر است پول بدهی‌هایش را بدهد ولی به دلیل تحریم‌ها نمی‌تواند پول‌ها را وارد ایران كند؛ حالا هم روشن نیست كه این پول چگونه وارد ایران شده است؟ مشخص نیست كه چه كسانی با او همكاری كرده‌اند و زنجانی ویترین چه كسانی بوده است؟ چه كسانی او را مسوول فروش نفت و دور زدن تحریم‌ها كردند و چرا پول فروش نفت را مطالبه نكردند؟
حالا كه دری به تخته خورده و به یك‌باره این موضوع حل شده و حتی وكیل بابك زنجانی با استناد به این تحولات خواستار عفو و آزادی وی شده، چه بهتر كه قوه قضاییه نیز در این باره روشنگری كند تا ابعاد مختلف این پرونده برای افكار عمومی نیز روشن شود.