▫️در دهه ۱۹۷۰ میلادی این سه جوان افغان؛ اشرف غنی، زلمی‌ خلیل‌زاد و شیر محمد عباس ستانکزی در خارج از کشور با استفاده از بورسیه تحصیلی مصروف آموزش بودند.

▫️فراز و فرودهای زندگی شیرمحمد عباس ستانکزی رئیس تیم مذاکره کنندگان طالبان، قابل توجه‌تر از آن دو نفر است.

▫️شیرمحمد عباس ستانکزی که شاید در اوایل دهه ۶۰ عمرش باشد هنگا‌می ‌که در مکتب‌های نظا‌می‌ هند مصروف تحصیلاتش بود در راه بازگشت به کشورش با دو رویکرد متفاوت مواجه شد؛ در یک طرف او رویکرد کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی قرار گرفته بود و در طرف دیگر، با موجی از ایدیولوژی‌های محافظه‌کارانه اخوان‌المسلمین مواجه بود.
برخی از هم صنفی‌های پیشین آقای ستانکزی در هند ‌می‌گویند که او از سیاست دور می‌کرد اما تا حدی زیادی محافظه کار بود و از خوردن گوشت‌های حرام پرهیز ‌می‌کرد.

▫️عبدالرازق صمدی، که به عنوان ناظر ارشد در کالج افسری ارتش هند (Indian Army Cadet College) بالای آقای ستانکزی نظارت داشت ‌می‌گوید: «او شخص منظم، متمرکز و سازمان یافته بود حتی اگر سیگار ‌می‌کشید دور از توجه ما این کار را ‌می‌کرد.»

▫️پس از آن که شوروی در سال ۱۹۷۹ برای حمایت از دولت کمونیست در کابل به افغانستان حمله کرد، آقای ستانکزی و برخی از هم‌صنفانش سیاسی‌تر شد. به جای بازگشت به کابل، او به پاکستان رفت تا در آن جا به گروه مقاومت ضد شوروی ملحق شود.

▫️آقای ستانکزی دو مهارت عمده داشت؛ یاد داشتن زبان انگلیسی و توانایی نظامی، که این مهارت‌های وی در عملیات چریکی که به منابع اطلاعاتی خارجی متکی بود مفید واقع شد.
آقای ستانکزی معاون عبدالرب رسول سیاف یکی از فرماندهان اصلی عملیات چریکی شد. او در آن زمان رابط اطلاعات نظا‌می ‌ارتش پاکستان بود نقشی که فعالیت‌های سیاسی او را بعد از آن تحت شعاع قرار داد.
(احتمالا دیدن مردی که حالا تبدیل به یکی از مهره‌های کلیدی سرویس اطلاعاتی دشمن آن در صحنه سیاست منطقه تبدیل شده است برای هند مشکل خواهد بود زیرا این کشور او را در یکی از معتبرترین مکتب‌های نظا‌می‌اش آموزش داده است.)

▫️در حالی که آقای ستانکزی از لحاظ ایدیولوژیکی با مجاهدین ضد شوروی نزدیک بود، به عنوان یک شهروند شهر نشین او آن قدر اجتماعی نبود. یکی از دوستانش که او را در دهه 1980 میلادی ‌می‌شناخته است ‌می‌گوید او اغلب همسرش را به رستورانت ‌می‌برد و همواره از مجاهدین به دلیل پنهان نگهداشتن زنانش در خانه سرزنش ‌می‌کرد.

▫️هنگا‌می ‌که طالبان تحت حمایت پاکستان به کابل رسید، آقای ستانکزی معاون وزارت خارجه شد. مهارت‌های انگلیسی او باعث شد که در رسانه‌های بین المللی و بین دیپلمات‌ها، صدای رسای دولتی باشد که زنان را از حقوق اساسی شان محروم کرده بود. او برای به رسمیت شناختن دولت طالبان به ایالات متحده امریکا سفر کرد اما از سوی دولت کلینتون پاسخ مثبت دریافت نکرد و تلاش‌هایش در این زمینه ناموفق بود.

▫️نام وی به طور مکرر در روزنامه شریعت به نشر ‌می‌رسید اما بعدها به مدت طولانی نشر نام وی در روزنامه شریعت متوقف شد. به گفته مقامات متعدد در کابل، آقای ستانکزی در آن زمان احتمالا به دلایل سوء استفاده از قدرت و گرایش او نسبت به الکل با رهبری طالبان به مشکل مواجه شد.

▫️به گفته مقامات، آقای ستانکزی تحت توقیف خانگی قرار گرفت و در آن زمان گفته شد که او به سبب خشم ملامحمد عمر رهبر طالبان توقیف شده است. به گفته دوستانش چیزی که او را در قدرت نگهداشت رابطه دوامدار او با سازمان اطلاعاتی ارتش پاکستان (Pakistani Military Intelligence Agency) بود.

▫️امروز آقای ستانکزی به عنوان رهبر تیم مذاکره کنندگان طالبان کار ‌می‌کند و به طور مستقیم با زلمی‌ خلیل‌زاد نماینده دولت امریکا گفت‌وگو کرده است.

▫️وی در جلسه اخیر با آقای خلیل‌زاد دور یک میز نشست و گفت‌وگو کرد؛ اما هنوز معلوم نیست که آیا او با اشرف غنی یکی دیگر از دانش آموخته‌های خارج که زندگی او نیز با تحصیل و جنگ در خارج شکل گرفته است دور یک میز ‌می‌نیشند یا خیر.

▫️ منبع: نیویورک تایمز / نویسنده: مجیب مشعل / برگردان: خیرمحمد مقدسی/ منتشرشده در روزنامه افغانستان