گندم از جمله کالا‌های استراتژیک است که امنیت غذایی کشور‌ها به خصوص کشور ما به آن وابسته است. از این روی، دولت‌ها تلاش می‌کنند تا جایی که می شود به واردات این کالا وابستگی نداشته باشند.
به گزارش تابناک اقتصادی، گندم از این جهت کالایی استراتژیک محسوب می‌شود که اولاً تعداد عرضه کنندگان آن در جهان انگشت شمارند و دوم آنکه صادرکنندگان گندم، عمدتاً از کشور‌های ثروتمند و پیشرفته جهان می‌باشند که بر اقتصاد جهان تسلط داشته و در نتیجه بر تجارت این محصول نیز تسلط کافی دارند. سوم اینکه کشور‌های صادرکننده گندم عمدتاً از کشور‌های با قدرت سیاسی و نظامی بسیار بالا هستند که قادرند از این موضوع در مواقع حساس به نفع خود استفاده کنند؛ بنابراین مساله گندم و اخباری که پیرامون آن منتشر می‌شود بسیار بااهمیت است. امروز ۱۶ مرداد ۱۴۰۰ علیقلی ایمانی، نایب رئیس بنیاد ملی گندمکاران طی مصاحبه‌ای با بیان اینکه تاکنون حدود ۴.۶ تا ۴.۷ میلیون تن گندم از کشاورزان خریداری شده است، گفت: با توجه به اینکه برداشت این محصول هنوز کامل انجام نشده و حدود ۸ درصد از برداشت در اراضی استان‌های سردسیری باقی مانده است، احتمال می‌دهیم که میزان نهایی خرید به ۵ میلیون تن برسد. تا این تاریخ میزان خرید تضمینی گندم نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد و میزان تولید آن ۳۰ درصد کاهش دارد.
اوایل فروردین ماه سال جاری بود که شش عضو شورای قیمت گذاری محصولات استراتژیک از جمله رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی، رئیس بنیاد ملی گندمکاران کشور، مدیرعامل اتحادیه مرکزی تعاونی‌های کشاورزی و روستایی و دو کشاورز خبره عضو این شورا در نامه‌ای به وزیر جهاد کشاورزی خواستار تشکیل جلسه فوری شورا شدند و هشدار دادند که خرید تضمینی گندم در سال جاری ۵۰ درصد کاهش خواهد یافت. در متن این نامه که تصویر آن را در زیر ملاحظه می‌کنید آمده بود: طبق گزارش واصله از اقصی نقاط کشور، بر اثر کاهش میزان بارندگی و افت محسوس عملکرد دیمزار‌های مناطق مختلف و واگذاری بخشی از اراضی زیر کشت گندم به دامداران، کسری حدود ۵۰ درصدی آمار گندم تحویلی نسبت به سال زراعی گذشته قابل پیش بینی خواهد بود. آخرین مصوبات؛ فورا گندم وارد شود
با این وضعیت کاهش تولید و خرید تضمینی گندم به نظر می‌رسد که دولت سیزدهم باید جهت جبران کسری، گندم را بیش از گذشته وارد کند. در همین رابطه در آخرین مصوبات جلسه کارگروه تنظیم بازار دولت دوازدهم درباره کاهش خرید گندم و لزوم واردات با توجه به گزارش‌های شرکت بازرگانی دولتی درباره میزان خرید تضمینی گندم با قید فوریت تاکید شد. طی خبری که منتشر شده است، در بند ۴ جلسه کارگروه تنظیم بازار آمده بود: با عنایت به گزارش ارائه شده از سوی شرکت بازرگانی دولتی ایران در خصوص میزان خرید و قرارداد منعقده برای تامین گندم کشور مقرر گردید بانک مرکزی نسبت به تامین ارز مورد نیاز برای واردات گندم با قید فوریت اقدام نماید. گندم به نرخ بین‌المللی وارد کنیم؟ عسکری نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس حدود دو ماه قبل در گفتگویی با اشاره به قیمت پایین خرید تضمینی گندم توسط دولت گفت: ما الان ۱۱ تا ۱۳ میلیون تن گندم نیاز داریم اما با مشکلات پیش آمده مثل خشکسالی و مشکلات دیگر، بیش از ۶ میلیون تن نمی‌توانیم تولید کنیم، مابقی را باید وارد کنیم؛ آن هم با چه نرخی؟ با نرخ جهانی باید از طریق خلیج فارس با کشتی وارد کرده و به نقاط مختلف کشور ارسال کنیم. وقتی که ما نیاز گندم خود را باید با نرخ بین‌المللی وارد خرید کنیم و آن قیمت از داخل بسیار گران‌تر است، چرا از کشاورز داخلی حمایت نکرده و با قیمت مناسب محصول او را خریداری نکنیم؟ من شخصاً اعلام کردم حداقل باید از کشاورز داخلی ۸ هزار تومان خریدار شود. اما دلیل کاهش تولید و خرید تضمینی گندم چیست؟
شاید سه عامل در کاهش تولید و خرید تضمینی گندم و وابستگی بیشتر کشور به خارج در حوزه گندم دخیل بوده است.
اولین و مهمترین عامل سیاست غلط دولت گذشته در تعیین نرخ خرید تضمینی گندم و زمان اعلام آن بود. در حوزه زمان اعلام نرخ خرید تضمینی گندم همواره دولت گذشته، هنگامی این نرخ را اعلام می‌کرد که دیگر از فصل کاشت ماه‌ها گذشته بود و فصل برداشت فرا رسیده بود؛ بنابراین امکان کاشت بیشتر وجود نداشت. همچنین نرخ خرید تضمینی گندم آن قدر پایین بود که همیشه مورد اعتراض گندمکاران بود و هزینه‌های آن‌ها را پوشش نمی‌داد.
در سال زراعی جاری نیز قیمت مدنظر گندمکاران ۵ هزار تومان بود، اما دولت این قیمت را ۴ هزار تومان اعلام کرد و با کلی رایزنی و کش و قوس فراوان، سرانجام در اول اردیبهشت ماه سال جاری بود که شورای عالی اقتصادی مصوب کرد که قیمت هر کیلوگرم خرید تضمینی گندم ۵ هزار تومان باشد.
دومین دلیل مهم به خشکسالی و کاهش بارندگی در سال زراعی جاری بازمی‌گردد. محمدشفیع ملک زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور طی مصاحبه‌ای با اشاره به اینکه کاهش بارندگی و خشکسالی در سال زراعی ۱۳۹۹- ۱۴۰۰ خسارت چشمگیری به تولید محصولات کشاورزی از جمله گندم وارد کرده است، گفت: در اکثر استان‌های گندم خیز از جمله خوزستان، فارس و گلستان با کاهش جدی بارندگی مواجه بودیم؛ ضمن اینکه بارش‌ها با پراکنش مناسبی نیز همراه نبوده است.
سومین دلیل نبود نهاده‌های دامی و فروش مزارع سبز گندم به دامداران بود. در این باره نیز ملک زاده طی مصاحبه‌ای گفت: اتفاق بدتری که در برخی از استان‌ها افتاده این است که بعضی از کشاورزان مزارع سبز گندم را به دامداران فروخته‌اند و آن‌ها نیز این محصول را می‌چینند و خشک می‌کنند و به عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار می‌دهند؛ بنابراین به این سه دلیل خرید و تولید گندم کاهش یافته است و دولت حالا باید طبق پیش بینی کارشناسان حدود ۸ میلیون تن گندم جهت جبران کسری وارد کند. این واردات گندم باید در شرایطی اتفاق بیفتد که اولا در تحریم به سر می‌بریم و ثانیا منابع ارزی کشور محدود است.