پنج شنبه شب کاخ باکینگهام از مرگ الیزابت دوم، ملکه انگلستان خبر داد. پیش از این اعلام شده بود ملکه تحت مراقبت های پزشکی است. الیزابت دوم، از دوم ژوئیه سال جاری، رسماً مقام دوم طولانی‌ترین پادشاهی پس از لویی چهاردهم در فرانسه را کسب کرده بود. اگر او تا ماه مه 2024 در قدرت باقی می‌ماند عنوان طولانی‌ترین سلطنت را به خود اختصاص می‌داد.
با مرگ ملکه الیزابت دوم، پسرش چارلز ۷۳ ساله به عنوان پادشاه جدید بریتانیا بر تخت نشست. بنا بر اعلام منابع خبری چارلز عنوان «پادشاه چارلز سوم» را برای خود به عنوان پادشاه بریتانیا برگزیده است. ده روز بین مرگ ملکه و تشییع جنازه او فاصله خواهد داشت، در این مدت جسد او در کاخ باکینگهام باقی می‌ماند تا خانواده بتوانند با او وداع کنند. سپس جسد ملکه را به سالن وست مینستر منتقل می‌کنند تا مردم برای ادای احترام به او جمع شوند. در روز دهم، جسد ملکه برای تشییع جنازه به ابی وست مینستر منتقل خواهد شد. مراسم تشییع جنازه با حضور مقامات دولتی از سراسر جهان و با هماهنگی نیروهای مسلح و دولت برگزار خواهد شد.
واکنش هایی در تمجید از الیزابت دوم
در اولین واکنش بین المللی امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه در توییتی نوشت: «اعلیحضرت ملکه الیزابت دوم تجسم اتحاد بریتانیا برای 70 سال بود. او را دوست فرانسه به یاد دارم.» در ادامه پرچم های کاخ الیزه در پاریسدیروز جمعه نیمه افراشته بود. هم چنین قرار است در روز تشییع ملکه الیزابت مشابه این اقدام تکرار شود.
پس از آن جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، و جیل بایدن، بانوی اول، گفتند: «ملکه بیش از یک پادشاه بود. او یک دوره را تعریف کرد. در دنیایی که دائماً تغییر می‌کند، او حضوری پایدار و مایه آرامش و افتخار برای نسل‌های بریتانیایی بود، از جمله بسیاری از کسانی که هرگز کشورشان را بدون او نشناخته‌اند. ملکه الیزابت دوم مردم را در سراسر کشورهای مشترک المنافع متحد کرد. هفت دهه سلطنت تاریخ ساز او شاهد دوران پیشرفت بی سابقه بشری و حرکت رو به جلو کرامت انسانی بود. او اولین پادشاه بریتانیا بود که مردم در سراسر جهان می‌توانستند ارتباط شخصی و فوری با او احساس کنند - چه او را به عنوان یک شاهزاده خانم جوان از رادیو شنیدند که با بچه‌های بریتانیا صحبت می‌کرد، یا برای تاج‌گذاری او دور تلویزیون‌هایشان جمع شدند. ، یا آخرین سخنرانی کریسمس یا جشن پلاتینی او را در تلفن هایشان تماشا کردند. و او نیز به نوبه خود تمام زندگی خود را وقف خدمت آنها کرد.»
جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا از او به عنوان دیربازترین فرمانروای کانادا یاد کرد. لیز تراس، نخست وزیر جدید انگلیس گفت: «مرگ ملکه شوک بزرگی برای ملت و جهان است. ملکه صخره‌ای بود که بریتانیای مدرن بر روی آن ساخته شد و کشور ما تحت سلطنت او شکوفا شد.»
باراک اوباما، رئیس جمهور اسبق ایالات متحده، گفت: «میشل و من به اندازه کافی خوش شانس بودیم که با اعلیحضرت آشنا شدیم و او برای ما ارزش زیادی داشت. زمانی که ما به عنوان رئیس جمهور و بانوی اول شروع به گذراندن زندگی خود کرده بودیم، او با آغوش باز و سخاوت فوق العاده از ما در صحنه جهانی استقبال کرد. بارها و بارها از گرمای او، روشی که او با راحتی با مردم برخورد می کرد و اینکه چگونه طنز و جذابیت قابل توجه خود را به لحظاتی با شکوه و عظمت گره می زد، شگفت زده می شدیم. مانند بسیاری دیگر، من و میشل از اینکه شاهد رهبری فداکارانه اعلیحضرت بودیم، سپاسگزاریم و از میراث خدمات عمومی باوقار و خستگی ناپذیر او متحیریم. افکار ما با خانواده او و مردم بریتانیا در این زمان سخت است.»
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا هم در پیام تسلیت خود از ملکه الیزابت به عنوان فردی یاد کرد که هرگز در زندگی خود مرتکب اشتباه نشد.
نیکولا استورجن، اولین وزیر اسکاتلند نیز به ملکه ادای احترام کرده و در توییتی نوشت: «مرگ اعلیحضرت، ملکه الیزابت لحظه ای عمیقا غم انگیز برای بریتانیا، کشورهای مشترک المنافع و جهان است. زندگی او با فداکاری و خدمات فوق العاده همراه بود. من از طرف مردم اسکاتلند عمیق ترین تسلیت خود را به پادشاه و خانواده سلطنتی اعلام می کنم.»
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل هم در پیامی ضمن ستایش از بخشندگی، فداکاری و کرامت در طی دهه‌ها حضور الیزابت دوم در راس سلطنت بریتانیا، به ویژه نقش او در استعمارزدایی در آفریقا و آسیا یاد او را گرامی داشت.
جاسیندا آردرن، نخست وزیر نیوزیلند به‌عنوان یک کشور مشترک المنافع گفت که به زودی مقدمات برگزاری مراسم یادبود دولتی برای ملکه الیزابت دوم برگزار می‌شود.
نارندرا مودی، نخست وزیر هند در توییتی نوشت: «از ملکه الیزابت دوم به‌عنوان یکی از افراد دلیر دوران ما یاد خواهد شد.» وی اضافه کرد که وی رهبری الهام بخش برای ملت و مردمش بود. وی تصریح کرد: «ملکه الیزابت دوم وقار و نجابت را در زندگی عمومی به نمایش گذاشت.»
ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین گفت که خبر فوت ملکه را «با اندوهی عمیق» دریافت کرد. وی گفت: «از طرف مردم اوکراین این غم را به خانواده سلطنتی و کل بریتانیا و کشورهای مشترک المنافع صمیمانه تسلیت می‌گویم.»
اورزولا فن‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا در بیانیه ملکه بریتانیا را «یکی از محترم‌ترین شخصیت‌ها در سراسر جهان توصیف کرد. وی در توییتی نوشت: «او شاهد جنگ و آشتی در اروپا و فراتر از آن دگرگونی‌های عمیق سیاره و جوامع ما بود.»
پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان نیز در پیامی گفت: «من با کمال میل به همه کسانی که سوگوار از دست دادن ملکه بریتانیا هستند می‌پیوندم تا برای آرامش ابدی ملکه فقید دعا کنیم و به او که در خدمت بی‌دریغ به خیر و صلاح ملت و کشورهای مشترک المنافع بود ادای احترام کنیم.»
اولاف شولتس، صدراعظم آلمان گفت: «ما برای درگذشت ملکه الیزابت دوم عزادار هستیم. او یک الگو و الهام بخش برای میلیون ها نفر بود، همچنین در آلمان. تعهد او به آشتی آلمان و بریتانیا پس از وحشت جنگ جهانی دوم فراموش نشده باقی خواهد ماند. دلتنگ او خواهیم شد، حداقل برای طنز فوق العاده اش. »
پدرو سانچز، نخست وزیر اسپانیا هم از الیزابت دوم به عنوان «چهره مهم بین‌المللی» یاد کرد که نقش مهمی در تاریخ بریتانیا و اروپا ایفا کرده است. رئیس دولت اسپانیا با ابراز تسلیت به خانواده سلطنتی و ملت بریتانیا با کلیه کشورهای مشترک‌المنافع ابراز همدردی کرد.
پادشاه بلژیک و همسرش هم ضمن تمجید از شخصیت ملکه بریتانیا از او به عنوان «فردی خارق‌العاده یاد کردند که ردی از خود در تاریخ به‌یادگار گذاشت.»
واکنش ها در خاورمیانه
نکته جالب توجه واکنش های برخی کشورهای خاورمیانه به مرگ الیزابت دوم بود. به گزارش روسیا الیوم، ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان در پیام تسلیت خود به چارلز سوم، پادشاه جدید بریتانیا به مناسبت درگذشت ملکه الیزابت آورده است: «شکوه و قدرت ملکه انگلیس الگویی برای رهبری است که در تاریخ جاودان خواهد ماند. ما از تلاش‌های وی در تحکیم روابط دوستی و همکاری میان کشورهایمان و همچنین جایگاه والای وی در سطح بین‌المللی قدردانی می‌کنیم.»
در ادامه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان نیز در پیام گفت: «ملکه الیزابت زندگی‌اش را صرف خدمت به وطنش کرد. وی الگوی دانایی، محبت و صلح بود و جهان امروز اقدامات بزرگ وی را یادآور می‌شود.»
مقامات عراقی نیز به پادشاه جدید بریتانیا درگذشت ملکه انگلیس را تسلیت گفتند. به گزارش شبکه خبری روسیا الیوم، مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق در توییتی نوشت: «ما به ملت دوست انگلیس و خاندان حاکم درگذشت ملکه الیزابت را که همواره جهان قدردان او بود، تسلیت می‌گوییم. ما به چارلز سوم، پادشاه بریتانیا تسلیت گفته و بر ادامه شراکت میان عراق و انگلیس تأکید می‌کنیم.»
برهم صالح، رئیس جمهور عراق هم در پیامی گفت: «ملکه الیزابت را به عنوان نماد بزرگ تاریخ به یاد می‌آورند که با ثبات و عزت به تاریخ خدمت کرد.»
نخست وزیر مکلف لبنان هم به مناسبت مرگ ملکه انگلیس، سه روز عزای عمومی در لبنان اعلام کرد. به گزارش سایت النشره، نجیب میقاتی، نخست وزیر مکلف لبنان به مناسبت درگذشت ملکه الیزابت سه روز عزای عمومی اعلام کرد.
شوک پوتین
در این بین با وجود آنکه روابط روسیه و انگلیس سال هاست متشنج است و اخیرا با شروع جنگ اوکراین مناسبات لندن – مسکو بدتر از گذشته هم شده است، کمتر کسی انتظار پیام تسلیتی از کرملین و شخص پوتین را داشت. با اینحال رئیس جمهوری روسیه پیام تسلیتی برای مرگ ملکه انگلستان منتشر کرد.
به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، بر اساس اعلام کرملین، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در پیام تسلیت خود نوشت: «مهمترین وقایع تاریخ اخیر انگلیس به شکلی جدایی ناپذیر با نام علیاحضرت پیوند خورده است. الیزابت دوم به درستی از عشق و احترام مردمش و همچنین اقتدار در صحنه جهانی به مدت چندین دهه برخوردار بود. برای شما در مواجهه با این ضایعه سخت و غیرقابل جبران شجاعت و پایداری آرزو دارم.»
در ادامه حتی سفارت روسیه در کانادا هم دیروز جمعه اعلام کرد که در سوگواری برای ملکه الیزابت دوم به مردم کانادا پیوسته و پرچم ملی این کشور را به حالت نیمه افراشته در می‌آورد. این سفارتخانه در توییتر خود نوشت: «ولادیمیر پوتین، رئیس جمهورروسیه درگذشت الیزابت دوم را به چارلز سوم، پادشاه انگلیس تسلیت گفت. این سفارتخانه به مردم کانادا در این سوگواری می‌پیوندد. پرچم ما نیمه افراشته است.» سفارتخانه روسیه در کانادا اضافه کرد: «اولگ استپانوف، سفیر روسیه در کانادا از بابت درگذشت ملکه انگلیس همدردی خود را به جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا و دیگر مقامات این کشور ابراز کرده است.»
جشن و پایکوبی در آرژانتین
در این میان شاید متفاوت ترین و البته قابل پیش بینی ترین واکنش ها به دلیل اختلاف و جنگ بر سر جزایر فالکلند یا همان مالویناس به آراژنتین باز گردد. درگذشت الیزابت دوم بر خلاف اندوه و ماتمی که در انگلیس برجای گذاشته، در آرژانتین و به طور مشخص در یک برنامه زنده تلویزیونی، موجبات جشن و بزم را فراهم کرد. سانتیاگو کوئنو، مجری برنامه Uno más uno tres شبکه تلویزیونی کانال۲۲ آرژانتین، پس از مطلع شدن از مرگ ملکه الیزابت، مقابل دوربین زنده تلویزیون، به جشن و پایکوبی پرداخت. وی در همین حین گفت: «پیردختر مرد ... یک بار برای همیشه؛ دست و تشویق بلند برای شیطان که او را با خودش به جهنم برد. او دیگر زنده نیست. قول می‌دهم جشن بگیریم و همین کار را هم می‌کنیم. سرانجام یک نفر به‌حق، مُرد.» این مجری تلویزیونی در ادامه نیز به تاج و تخت پادشاهی انگلیس تاخت و خانواده ملکه انگلیس را کثیف، راهزن، دزد و نسل‌کش نامید.
خیز مستعمره های سابق برای گرفتن غرامت از لندن
با مرگ ملکه انگلیس و به پادشاهی رسیدن چارلز سوم شاهد واکنش های متفاوت و حتی متضاد کشورهایی بودیم که به عنوان کشورهای مشترک المنافع و مستعمره های سابق انگلستان شناخت می شوند. در این راستا برخی از کشورهای مستعمره کماکان به نظام پادشاهی انگلستان وفادارند و در مقابل بسیاری از سیاستمداران و فعالان متعددی از مستعمره‌های سابق انگلیس در دریای کارائیب می‌خواهند تا این مقام سلطنتی انگلیس را از ریاست کشورهای خود حذف کرده و حتی از بریتانیا خواستار «غرامت برای برده‌داری» شوند.
در همین رابطه از یک سو نخست‌وزیر جامائیکا گفته که کشورش داغدار مرگ ملکه است؛ همتای وی از آنتیگوآ نیز دستور داد که پرچم‌های این کشور به حالت نیمه‌برافراشته درآیند. این دو در میان کشورهای مشترک‌المنافع هستند که تاکنون ملکه انگلیس رئیس آنها بوده و از این پس چارلز رئیس خواهد بود.
اما برخی نسبت به این مسئله که یک پادشاه از هزاران کیلومتر فاصله چه نقشی می‌تواند بازی کند، ابراز تردید کرده‌اند، آن هم در قرن ۲۱؛ در اوایل سال جاری، برخی از کشورهای مشترک‌المنافع در نشستی در رواندا نسبت به انتقال رهبری این ۵۴ کشور از الیزابت به چارلز سوم، ابراز نارضایتی کردند تا جایی که شاهزاده ویلیام، ولیعهد کنونی انگلیس و همسرش اخیرا در سفر هشت روزه خود به بلیز، جامائیکا و باهاما با درخواست‌هایی برای عذرخواهی به دلیل برده‌داری و پرداخت غرامت مواجه شدند. در این خصوص رئیس کمیته ملی غرامت باهاماس گفت: «با تغییر سلطنت، انتظار داریم که فرصتی پیش آید تا درباره پرداخت غرامت به منطقه خود گفت‌وگو کنیم.» هر چند وی به خانواده ملکه تسلیت گفت، اما این را هم خاطرنشان کرد که چارلز سال گذشته در اظهاراتی در سالگرد پایان استعمار انگلیس در باربادوس، قساوت وحشتناک برده داری لندن را به رسمیت شناخت. لذا باربادوس امیدوار است که چارلز به طریقی رهبری کند که نمایانگر عدالت مورد نیاز زمانه باشد و این عدالت فقط از طریق پرداخت غرامت قابل حصول است.»
بین قرن‌های ۱۵ تا ۱۹ میلادی، بیش از ۱۰ میلیون تن از جمعیت آفریقا توسط کشورهای اروپایی در غل و زنجیر به بازارهای تجارت برده کشانده شده و به آمریکا اعزام شدند. آن‌هایی که از این سفر طولانی دریایی جان سالم به در بردند، به کار اجباری در مزارع پنبه کارائیب و آمریکای شمالی و جنوبی گماشته شدند. با اینحال مرگ ملکه انگلیس به معنی پایان نگاه نظام سلطنتی برای مردم این کشور و به خصوص کشورهای مشترک المانفع نخواهد بود. شاهزاده چارلز در شرایطی تاج و تخت را تحویل گرفت که از همین ابتدا به دلیل افشاگری‌هایی که درباره او صورت پذیرفته است، وارثی بدنام خواهد بود.
سکوت معنادار ایران
در لا به لای واکنش های جهانی پیرامون مرگ ملکه انگلستان شاهد سکوت دیپلماتیک مقامات جمهوری اسلامی ایران بودیم؛ سکوتی که ریشه در جنایت های بریتانیا در حق ایران دارد. بی شک خاطره تلخ کودتای ۲۸ مرداد و سرنگونی دولت محمد مصادق در سایه برنامه ریزی مشترک لندن - واشنگتن برای عموم ملت ایران، نه قابل بخشش و نه فراموش شدنی؛ اگرچه در انگلستان ادعا می‌شود که سلطنت نهادی تشریفاتی است و پادشاه یا ملکه در امور سیاسی دخالت ندارند. اما درست دو ماه بعد از تاج‌گذاری ملکه انگلیس، در ایران کودتایی به سرکردگی «فضل‌الله زاهدی»، علیه دولت دکتر مصدق را طراحی شد؛ کودتایی که موجب آغاز دوره دوم سلطنت محمدرضا پهلوی و تبعات بعدی آن در کشور شد. شواهد تاریخی غیرقابل انکار نشان‌گر نقش مستقیم سرویس مخفی انگلیس در این کودتا هستند.
یکی دیگر از خاطره های تلخ در حافظه تاریخ ملت ایران به واسطه نقش مستقیم انگلستان ناظر به تحریکات لندن برای جدایی بحرین از ایران است. سال ۱۹۷۱ بود که خاندان آل خلیفه با حمایت مستقیم انگلیس از ایران جدا شد. انگلیس ابتدا اعلام کرد نیروهای خود را از این سرزمین خارج می‌کند، اما اندکی بعد بحث «استقلال» بحرین مطرح شد و دولت وقت ایران به نخست وزیری هویدا نتوانست در برابر این اقدام کاری پیش ببرد و در نهایت به پس گرفتن جزایر سه‌گانه رضایت داد.
ادامه نقش مخرب لندن در سال های بعد از انقلاب سبب شد که روابط تهران – لندن چندان عمیق، مثبت، سازنده و حسنه نباشد. در این میان میزبانی انگلستان از شبکه های رادیویی و تلویزیونی معاند جمهوری اسلامی را شاید یکی از مهمترین موانع بر سر راه تقویت روابط دو جانبه ایران با انگلستان طی چهار دهه اخیر تلقی کرد. لذا مرگ الیزابت دوم عملا به جز واکنش رسانه ای و نیز واکنش توئیتری برخی سیاسیون و کنشگران حزبی داخلی عملا به موضع گیری رسمی مقامات در دولت رئیسی و دیگر نهادهای ایران منتهی نشد که خود نشانه روش و آشکاری از عدم رضایت تهران به واسطه عملکرد نظام پادشاهی در لندن و شخص الیزابت دوم در قبال منافع و امنیت ایران دارد. منبع: دیپلماسی ایرانی