ناجا به فراجا تغییر نام داد؛ این خبری است که روز گذشته تعداد زیادی از خبرگزاری‌ها منتشر کردند و بسیاری آن را یک «تغییر» نام نامیدند. اما آیا این تنها تغییر در چند حرف از یک عنوان سازمانی است؟ آنچه مرور اخبار و بررسی اظهارنظر فرماندهان نیروی انتظامی نشان می‌دهد، تصویری فراتر از یک تغییر عنوان را به ما نشان می‌دهد. از مدت‌ها پیش خبرهایی درخصوص تغییر ساختار نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران یا همان ناجا مطرح بود. از خلال گفت‌وگوها و اظهار‌نظرهای فرماندهان انتظامی کشور می‌شد فهمید که این تغییر ساختار قرار است این نیرو را مانند ارتش و سپاه به جایگاه فرماندهی کل برساند. میانه آذرماه سال گذشته بود که برخی خبرگزاری‌ها خبر دادند فرمانده کل قوا با کلیات طرح تغییر ساختار که پیگیری‌های اولیه آن را ستاد کل نیروهای مسلح انجام داده موافقت کرده و تقریبا شش ماه پس از آن، روز گذشته به صورت رسمی اعلام شد که نیروی ناجا به فراجا ارتقا پیدا کرده است.
فراجا یا فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
روز گذشته سخنگوی انتظامی کل کشور از جایگزین‌شدن کلمه «فراجا» به‌جای کلمه «ناجا» خبر داد. سردار مهدی حاجیان همچنین از تغییر ساختار پلیس کشور در جریان این تغییرات خبر داد و گفت: «با توجه به تغییر ساختار پلیس و اضافه‌شدن سازمان‌ها و تغییرات در برخی معاونت‌ها، لازم بود کلمه ناجا هم تغییر یابد. سال گذشته سردار ایوب سلیمانی، معاون طرح و برنامه و بودجه ستاد کل نیروهای مسلح ـ که از طراحان اصلی این طرح بوده است ـ از ۱۶ تغییر اساسی خبر داده بود». «ناجا» یعنی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران؛ بنابراین، با توجه به اینکه پلیس از نیرو بودن، تبدیل به فرماندهی کل شده است، کلمه «فراجا» یعنی فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، جایگزین کلمه «ناجا» شده است. مهدی حاجیان در این خصوص می‌گوید: «این ارتقا در پلیس‌های تخصصی هم اتفاق افتاده و سازمان اطلاعات فرماندهی انتظامی کل کشور تشکیل شد که وظیفه امنیت داخلی را بر عهده دارد؛ همچنین تغییراتی در معاونت اجتماعی ایجاد و به معاونت فرهنگی-اجتماعی تغییر پیدا کرد. برخی از پلیس‌های تخصصی نیز ارتقای جایگاه پیدا کرده و در برخی از استان‌ها نیز ارتقای جایگاه پیدا کرده‌اند و آثار این تغییرات را در خدماتی که به مردم ارائه می‌شود خواهیم دید». یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این تغییر ساختار برای پلیس ایران این است که آنها را هم‌رده دو نیروی نظامی مهم کشور تعریف می‌کند. تا پیش از این تغییرات، به دلیل آنکه ناجا به عنوان یک نیروی انتظام‌بخش تعریف می‌شد، جایگاه سازمانی پایین‌تری نسبت به ارتش و سپاه داشت؛ اما اکنون با تبدیل‌شدنش به فرماندهی کل در جایی هم‌رده ارتش و سپاه پاسداران قرار خواهد گرفت. به این ترتیب فرمانده نیروی انتظامی هم‌رده فرماندهان ارتش و سپاه خواهد بود. همچنین در مقایسه با مناصب کشوری فرماندهان نیروی انتظامی تا پیش از این هم‌رده وزرای کابینه‌ها بودند اما حالا و با این ارتقا آنها هم‌رده معاون اول رئیس‌جمهور خواهند بود.
آن‌چنان که تاکنون معلوم شده، بر اثر این تغییر ساختار بسیاری از معاونت‌ها به سازمان تبدیل می‌شوند. یکی از مهم‌ترین‌هایش «معاونت اطلاعات ناجا» است که قرار است به سازمان اطلاعاتی ناجا تبدیل شود. به این ترتیب در کنار وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه یک سازمان اطلاعاتی دیگر در کشور متولد می‌شود. این احتمالا بحث‌برانگیزترین بخش طرح تحول ساختار ناجا است؛ چراکه تا پیش از این وجود دو سازمان وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه در برخی موارد موجب موازیکاریهایی شده بود، تا جایی که محمود علوی، وزیر پیشین اطلاعات، در یک برنامه تلویزیونی گفته بود حاضر است اختیارات وزارت اطلاعات را به اطلاعات سپاه واگذار کند. همچنین علی مطهری، نماینده سابق مجلس هم در سال ۱۳۹۶ و در جریان رأی اعتماد به محمود علوی، وزیر اطلاعات دولت دوم حسن روحانی، تلویحا به موازی‌کاری میان وزارت اطلاعات و نهاد دیگر اشاره کرده بود و از او خواسته بود با «صراحت و صلابت» از اختیارات و حقوق این وزارتخانه دفاع کند. به هر روی به نظر می‌رسد ظهور یک سازمان سوم اطلاعاتی در کشور همان مسیری را که دو سازمان قبلی برای رسیدن به نقطه نظر مشترک طی کردند، در پیش دارد و احتمالا شاهد اختلاف‌نظرها و موازیکاریهایی در این مسیر خواهیم بود. اکنون و در تغییر ساختار جدید پلیس اطلاعات و امنیت عمومی نیروی انتظامی به دو مجموعه «سازمان اطلاعات» و «پلیس امنیت عمومی» تبدیل شده و دانشگاه علوم انتظامی امیـن به دو دانشگاه جــامع تحصیلات تکمیلی و دانشگاه تربیت افسری و تربیت پلیس و همچنین معاونت علوم، تحقیقات و فناوری و دفتر همکاری‌های مردمی و پلیس افتخاری ایجاد می‌شود. همچنین در این طرح تبدیل معاونت اجتماعی نیروی انتظامی به معاونت فرهنگی-اجتماعی و ارتقای محل سازمانی فرماندهی انتظامی استان البرز و غرب تهران و ارتقای سازمانی برخی رده‌های دیگر دیده شده است. کلمه «نیرو» هم برداشته شده و این نیرو به عنوان «فرماندهی کل انتظامی جمهوری اسلامی ایران» شناخته خواهد شد. در واقع پیش از این فرمانده ناجا که به عنوان «فرمانده نیروی انتظامی» معرفی می‌شد، از این به بعد «فرمانده کل انتظامی جمهوری اسلامی ایران» خواهد بود. پیش از این سردار حاجیان در توضیح تغییرات در ساختار ناجا از ایجاد سازمان اطلاعات و دانشگاه جامع خبر داده و تأکید کرده بود: ایجاد دانشگاه جامع با هدف توسعه دانشی و حرفه‌گرایی در پلیس صورت گرفت. سخنگوی انتظامی کل کشور، با اشاره به ارتقای پلیس بین‌الملل در طرح تغییر ساختار ناجا گفت: به دلیل بحث توسعه دیپلماسی پلیسی، جایگاه سازمانی اینترپل ارتقا یافته است. وی در ادامه تغییر معاونت اجتماعی به معاونت فرهنگی-اجتماعی را در راستای نگاه فرهنگی پلیس دانست.
سازمان فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
آذرماه سال گذشته سرلشکر محمد باقری در مراسم رونمایی طرح جامع ساختار و سازمان فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، این طرح را مبدأ تحول و نقطه عطفی برای امنیت بیشتر و خدمت به مردم دانست و اظهار کرد: طرح جامع ساختار فرماندهی کل انتظامی جمهوری اسلامی ایران در سالیان طولانی توسط ستاد کل نیروهای مسلح و ستاد انتظامی و درباره دستاوردها و مؤلفه‌های تحولی، پیامدها و بازخوردهای آن ارزیابی دقیق شد که در نهایت این طرح جامع تدوین و تقدیم فرماندهی معظم کل قوا (مدظله‌العالی) به منظور تصویب قرار گرفت که معظم‌له با طرح تحولی و ارتقای ناجا موافقت کردند. رئیس ستاد کل نیروهای مسلح با بیان اینکه مأموریت انتظامی کشور متنوع، سنگین و چندجانبه است، خاطرنشان کرد: انتظارات از انتظامی کل کشور فوق‌العاده بالا و انتظامی کل کشور در مقایسه با سایر نیروهای مسلح دارای گستردگی مفهومی، موضوعی، مصداقی و جغرافیایی است و در تمام شئون زندگی مردم نقش و حضور دارد و این نقش، حضور و مسئولیت ملموس است. وی با تأکید بر حمایت‌های همه‌جانبه از انتظامی کل کشور متذکر شد: حمایت و پشتیبانی از انتظامی، وظیفه همه ما در ستاد کل و سایر سازمان‌های نیروهای مسلح است تا درخت تنومند انتظامی را که یک بار دیگر به‌روز‌شده، در مسیر رشد و تعالی روزافزون قرار دهیم و از میوه و ثمرات ارزشمند آن به نفع کشور بهره ببریم. باقری عنوان کرد: مردم عزیز ما مستحق بهترین امنیت، آرامش، نظم و انضباط و دریافت خدمات انتظامی سریع برای زندگی بهتر در سراسر کشور هستند و ان‌شاء‌الله با تلاش انتظامی در این مسیر، رشد و پیشرفت چشمگیری خواهیم داشت. سردار حسین اشتری، فرمانده کل انتظامی کشور نیز در این آیین رونمایی با بیان اینکه تصویب طرح جامع ساختار و سازمان فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، یک رخداد مهم در تاریخ انتظامی کشور است، خاطرنشان کرد: طرح جامع ساختار و سازمان فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، نقطه عطفی برای انتظامی کشور و بیانگر توسعه امنیت و خدمات‌دهی به مردم است. فرمانده کل انتظامی کشور یادآور شد: به برکت تصویب این طرح توسط فرمانده معظم کل قوا (مدظله‌العالی) و ابلاغ ستاد کل نیروهای مسلح، مسیر رشد و حرکت انتظامی را شتابان خواهیم کرد و قطعا شاهد تحول در امنیت و خدمات‌رسانی به مردم خواهیم بود. وی افزود: این رویداد تحولی و ارتقای ساختاری گامی به سوی حرفه‌ای‌ترشدن، هوشمندی، چابک‌سازی پلیس، تربیت افسران حرفه‌ای و دانش‌پایه و توسعه دیپلماسی پلیسی به منظور تقویت بیش از پیش نظم و امنیت در جامعه و توسعه خدمت به مردم است.
تبدیل‌شدن به فرماندهی کل یک گام به سمت تقویت و ارتقایافتن است
مرتضی طلایی که از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ فرمانده انتظامی تهران بزرگ بوده است، با اشاره به تغییر ساختار ناجا به فرماندهی کل نیروی انتظامی گفت: این اقدامات را باید به فال نیک گرفت. بسیار به‌موقع بوده است و از نظر من این اقدام در جهت تقویت ساختار ناجاست. این اقدام پیامدهای مثبتی در کارکرد سازمان دارد و تبدیل‌شدن به فرماندهی کل یک گام به سمت تقویت و ارتقا برداشتن است. وقتی شما از نظر رده‌ای پایین باشید باید از دستورات کارشناس ارشد تبعیت کنید اما اگر به شما جایگاه کارشناس ارشدی را بدهند به طور طبیعی کارکرد شما هم بالاتر می‌رود؛ این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که شما به یک بلوغ و رشد رسیده باشید. در واقع مجموعه ناجا به آن رشد و بلوغ رسیده است که الان بخواهد به یک فرماندهی کل تبدیل شود.
رئیس پلیس اسبق تهران بزرگ گفت: البته زودتر از این تاریخ هم این اتفاق می‌توانست برای ناجا رقم بخورد؛ چراکه ناجا سال‌هاست به این بلوغ و شایستگی رسیده و همچنین به سطحی از توانمندی دست پیدا کرده است که امروز می‌تواند وظایفی را که بر عهده دارد، به سرانجام برساند. وی گفت: تنوع مأموریت‌های ناجا به نوعی تمام نیروهای مسلح را دربرمی‌گیرد. ناجا درون خود نیروی دریایی، زمینی، هوایی، مرزبانی و تمام نیروهای تخصصی سایر نیروهای مسلح را با کارکرد امنیت داخلی کشور دارد. طلایی بیان کرد: تنوع و تکثر مأموریت‌های نیروی انتظامی به حدی گسترده و متنوع و فراگیر است که باید تمام مرزهای جغرافیایی زمینی، هوایی و دریایی کشور را تحت نظارت قرار دهد و فرق ناجا با نیروهای مسلح هم در این است که نیروی انتظامی آنلاین و لحظه‌ای در حال عملیات است. فرمانده انتظامی اسبق تهران بزرگ اظهار کرد: ناجا در مرزهای داخلی باید لحظه‌ای و آنلاین در میدان باشد، چون ما در داخل کشور حریف داریم و حریف هم متهمان، مجرمان و تبهکاران هستند. این ارتقای جایگاه از درون افزایش روحیه نیروها و از بیرون هم ناجا را در تراز سایر نیروهای مسلح قرار می‌دهد. طلایی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا با تغییر ساختار در نیروی انتظامی این فرماندهی از نظارت وزیر کشور خارج می‌شود، گفت: تراز وزارت کشور در حد سایر وزارتخانه‌ها نیست و به همین دلیل پس از تغییر ساختار در ناجا مشکلی از لحاظ نظارت وزیر کشور که از طرف مقام معظم رهبری به آن تفویض اختیار شده است، پیش نمی‌آید. به گفته طلایی بخشی از مأموریت‌های نیروی انتظامی در واقع صفر تا صد آن در تعامل با دولت است و تغییر در ساختار نیروی انتظامی را می‌توان به نحوی کمک به دولت در اهدافش دانست. وی در پایان با اشاره به اینکه تغییرات در ناجا داخلی است و قرار نیست از بیرون تغییر خاصی در مأموریت‌های نیروی انتظامی ایجاد شود، گفت: به نظر بنده مردم در فرماندهی‌های استانی تغییری را مشاهده نمی‌کنند. در واقع هر اتفاقی رخ دهد درون ناجاست و نمود بیرونی ندارد. منبع: شرقش