شفافیت آرا، که از شعارهای انتخاباتی مهم اصولگرایان در ایام انتخابات بود، بعد از راه یافتن برخی از حامیان این شعار به پارلمان تبدیل به یک طرح شد اما در مراحل بعدی با اما و اگرهای زیادی روبرو شد، آنچنان که این طرح در 15 بهمن ماه سال گذشته با دست رد خانه ملتی رو به رو شد و کلیات آن رأی نیاورد.
ماه ها از آن روز می گذرد و این طرح همچنان در نوبت ورود به صحن است، طرحی که گفته می شود به نسبت طرح اولیه تغییرات بیشتری دارد و وسعت و شفافیت طرح اول در طرح اصلاح شده چندان به چشم نمی خورد.
نامه نمایندگان به قالیباف
بلاتکلیف بودن این طرح سرانجام برخی نمایندگان را مجاب کرد که در نامه ای به رئیس مجلس خواستار تعیین تکلیف این طرح شوند. از همین رو چند روز قبل برخی از نمایندگان مجلس دست به قلم شده و در نامه ای خطاب به قالیباف خواستار تسریع در روند تصویب علنی طرح شفافیت آرای نمایندگان شدند.
در نامه بهارستانی ها آمده است: « کلیات طرح شفافیت آرا به صورت دوشوری به رای گذاشته شود و رای گیری برای آن طبق درخواست تقدیمی گذشته جمعی از نمایندگان به صورت علنی و شفاف انجام پذیرد. تا قبل از رای گیری طرح، از همین تاریخ بخشهایی از مفاد گزارش نهایی تقدیم شده طرح که به حقوق فردی نمایندگان مربوط است، از جمله اعلام شفاف وضعیت آرای نماینده در هر جلسه علنی، درباره امضا کنندگان این نامه به صورت داوطلبانه اجرا شود. هیات رئیسه مجلس نیز بخش مربوط به خود در متن گزارش نهایی طرح را در اولین جلسه اش به تصویب رسانده و اجرا نماید.»
نامه نمایندگان به قالیباف درحالی نوشته شده است که رئیس مجلس خود از موافقان طرح شفافیت آرا است، چناچه که در بخش دیگری هم از این نامه است:« طرح موسوم به "شفافیت آرای نمایندگان" از نخستین طرحهای تقدیمی نمایندگان مجلس یازدهم به هیات رئیسه بود و جنابعالی نیز با اعتقاد به ضرورت آن، تصمیم به امضای طرح به عنوان نفر اول گرفتید و عملا به عنوان طراح اصلی این طرح شناخته شدید. خوشبختانه گزارش نهایی کمیسیون آیین نامه داخلی مجلس، با کارشناسی دقیق، تمامی جوانب موضوع را با پرهیز از غلتیدن به دام افراط و تفریط ملاحظه کرده است.»
«شفافیت» در پستوی بهارستان خاک می خورد
اما در همین روزها که برخی نمایندگان به دنبال روشن شدن سرنوشت طرح شفافیت آرا در پارلمان هستند، احمد امیرآبادی فراهانی، نماینده مردم قم در گفتگو با ایرنا خبر از تدوین طرح جامعه شفافیت داد. بنابر گفته او، طرح جامع شفافیت سه قوه فقط موجب شفاف شدن روند قانون گذاری و نظارت می شود، لذا به دنبال تدوین طرحی جامع برای ایجاد شفافیت در قوای مجریه و مقننه هستیم.این طرح شامل شفافیت اموال مسئولان، شفافیت مذاکرات دولت و قوه قضائیه و شفافیت آرای نمایندگان می شود. برخی براین اعتقدند که طرح جدید بیشتر برای کنارگذاشتن طرح شفافیت آرای نمایندگان تدوین شده است.
چناچه روزنامه شرق، با اشاره به قانون ثبت اموال توسط مسئولان می نویسد که « دارایی و اموال مسئولان نه تنها در مجلس قانون‌گذاری شده بلکه حتی سامانه ثبت دارایی مسئولان به همراه همسر و فرزندان و حتی همسر دوم «دائم یا موقت» هم راه‌اندازی شده است. قانون ثبت دارایی‌های مقامات مسئول و کارگزاران جمهوری اسلامی ایران یک روند بسیار طولانی طی کرد و از سال ۹۱ که در مجلس تصویب شد، هفت سال طول کشید تا این قانون تکمیل و آیین‌نامه اجرائی آن نوشته شود. همچنین این قانون بیش از سه سال در مجمع تشخیص مصلحت نظام معطل بود و بعد هم نوشتن آیین‌نامه اجرائی آن در قوه قضائیه به طول انجامید که اواخر بهار ۹۸ این آیین‌نامه ابلاغ شد. هرچند درنهایت هم ضمانت اجرای دقیقی برای آن در نظر گرفته نشد.»
انتقادات از مجلس بالا گرفت!
عدم رسیدگی به طرح شفافیت آرا در طول این یک سال گذشته باعث روانه شدن انتقاداتی به سوی پارلمان نشین ها شد. انتقاداتی که برخی از آنان از سوی همراهان و هم جناحی های خود نمایندگان مطرح شد. مانند محمدجواد جمالی نوبندگانی، نماینده سابق مجلس که با یادآوری شعارهای انتخاباتی نمایندگان فعلی در مجلس، به قرن نو گفت:« مجلسی‌ها پیش از انتخابات شعار «شفافیت آرا» را مطرح می‌کردند اما در عمل شاهد هستیم که پس از یک سال و نیم هیچ اقدامی برای تصویب این قانون انجام نداده‌اند و حتی برای عدم تصویب آن از استدلال نمایندگان پارلمان دهم نیز استفاده می‌کنند.»
محمدرضا خباز، فعال سیاسی اصلاح طلب نیز می گوید:« برخی نمایندگان نمی‌خواهند مردم از همه آنچه در مجلس می‌گذرد مطلع باشند. اینها می‌خواهند اگر در جایی رأی منفی به طرحی دادند، فردا از سوی مردم مؤاخذه نشوند. نمایندگان مجلس نمی‌خواهند مسئولیت رأی خود را برعهده بگیرند. در مسائل اجرایی وقتی مدیر اجرایی بخشنامه‌ای صادر می‌کند دیگر نمی‌تواند از آن شانه خالی کند و باید عواقب آن را بپذیرد.»
رسول خضری، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه نمایندگان در گفتار موافق طرح هستند اما در رفتار خروجی دیگری دیده می‌شود، گفت:« همین شفاف نبودن دلیل قاطعی برای تصویب نشدن طرح است. چون نماینده می‌گوید موافق شفافیت است، اما به آن رأی منفی می‌دهد. این خود نشان از عدم جسارت افراد و دلیلی برای منفعل ماندن طرح است. نماینده در ابتدای ورود به مجلس سوگندنامه یاد می‌کند که در نهایت سلامت، صداقت و در چهارچوب نظام برای منافع موکلانش گام بردارد. نمایندگان باید در نظر داشته باشند که موکل ملت هستند نه وکیل دولت.»
نمایندگان چه می گویند؟
با این حال، هرجا که میکروفنی باشد، وکیل المله ها گریزی به طرح شفافیت می زدند و در راستای موافقت خود با آن سخن می گویند. جواد نیک بین، نماینده مردم کاشمر، مهم‌ترین عنصر موفقیت مجلس، دولت و قوه قضائیه و حتی ایران را شفافیت دانست و به ایسنا گفته است؛ « اگر بخواهیم جلوی رانت و برخی از نابسامانی‌ها را بگیریم نیاز به شفافیت در عرصه‌های مختلف داریم. متأسفانه برخی از نمایندگان به عمد و به منظور استفاده بهتر از رانت‌ها، مخالف تصویب طرح شفافیت هستند. وقتی شفافیت باشد، همه می‌بینند که دقیقا در حال انجام چه کاری هستیم. برخی هم هستند که عالمانه با طرح شفافیت مخالفت می‌کنند، این افراد می‌گویند شفافیت فقط در برخی از آراء باید باشد.»
معین‌الدین سعیدی، شفافیت آرای نمایندگان را مطالبه بحقی می داند و معتقد است، در بسیاری از پارلمان‌های جهان شفافیت آرای نمایندگان وجود دارد. علاوه بر شفافیت آرا، باید شفافیت اموال هم پیگیری شود تا منابع مالی مسوولان مشخص شود. طرح شفافیت نباید محدود به مجلس شود. در بحث شفافیت برخی ملاحظات هم وجود دارد و نماینده مردم باید چنین شجاعتی را داشته باشد که اگر موضوعی را به صلاح جامعه دید و لو اینکه قضاوت مقطعی مردم نسبت به او منفی شود، مصلحت جامعه را مقدم بر قضاوت مقطعی مردم بداند.
محمد حسین حسین زاده بحرینی، رئیس کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس هم در گفتگو با ایلنا، در پاسخ به اینکه «برخی نمایندگان از فشار یکجانبه به مجلس برای شفافیت ناراحت هستند و معتقدند که سایر نهادها و دستگاه‌ها باید شفاف باشند یا مثلا میزان امکانات و اختیارات یک نماینده را با وزرا و معاونین وزرا مقایسه می‌کنند و نگرانند که چرا فقط مجلس قرار است شفاف شود؟ شما چه نظری در این زمینه دارید؟»، گفت:« ببینید ما تنها کشوری نیستیم که به این حوزه ورود کرده‌ایم، شفافیت برای دیگران هم دغدغه بوده است اما شاید در برخی حوزه‌ها مثل حوزه‌های صرفاً اجرایی ضرورتی نداشته باشد که کاملا شفاف شود؛ در مقابل من شورای شهر را مانند مجلس می‌دانم یا درخصوص دولت، خب چه اشکالی دارد که مسائلی که در هیات دولت مطرح می‌شود و غیرمحرمانه است را مردم بدانند؟ اما نهادی مانند شورای عالی امنیت ملی، اصلا جنس این نهاد به گونه‌ای است که نباید مباحث و موضوعات آن علنی شود چون در آنجا ما با دشمن مواجه هستیم و امنیت ملی کشور اقتضاء می‌کند که موضوعات با یک طبقه‌بندی خاصی علنی شود. بنابراین من فکر می‌کنم این صحبت که «به صورت کلی همه جا شفاف شود»، منطق دقیقی ندارد اما اینکه حتما غیر از مجلس نهادهای دیگری را هم می‌شود شفاف کرد کاملا موافقم و شکی در این ندارم.»
طرح شفافیت به صحن مجلس می رسد؟
هیات رئیسه موظف است طرح و لایحه ای را که ۵۰ نفر از نمایندگان برای آن درخواست فوریت داشته باشند را طبق آیین نامه در دستور کار قرار دهد، برهمین اساس درخواست جدید نمایندگان از رئیس مجلس باید بررسی طرح شفافیت آرا را در همین مسیر قرار دهد و طرح به صحن علنی بیاید.
نمایندگان موافق این طرح در نامه ای که رسانه ای کرده اند، با عنوان کردن نام قالیباف به عنوان اولین امضا کننده و موافق اصلی شفافیت آراء تلاش کرده اند او را همراه خود برای به سرانجام رسیدن این طرح معرفی کنند.
باید دید آیا سرنوشت شفافیت آرا نمایندگان مجلس در سال دوم عمر مجلس به سرانجام می رسد یا نمایندگان سال 1400 را هم بدون شفافیت به پایان خواهند رساند.