در روزهای اخیر اخباری درخصوص برگشت خوردن محصولات کشاورزی ایران از کشورهایی مانند ازبکستان، ترکمنستان، هند و روسیه منتشر شده که براساس گزارش‌ها، دلیل آن استفاده از سموم غیراستاندارد بوده است. برخی هم مدعی شدند که دلیل برگشت خوردن مرکبات و کیوی، نارس بودن این محصولات بوده است و دلالان و مافیای محصولات کشاورزی پیش از رسیدن این محصولات اقدام به خرید و رنگ افزایی و بعد صادرات میوه‌های کال می‌کنند.
به گزارش آفتاب‌نیوز؛ گرچه رسانه‌های اصولگرا و حامی دولت، انتشار چنین اخباری را سیاسی و برای تخریب دولت رئیسی دانسته‌اند اما آنچه در اکثر گزاش‌‌ها برجسته شده و دلیل عمده برگشت خوردن محصولات ایرانی عنوان شده، استفاده بیش از حد از سموم کشاورزی است که برخی از آن تحت عنوان "سموم چینی" یاد کرده‌اند. دلیلی که بسیاری از کارشناسان نیز بر صحبت آن تاکید کرده اند.
اما ماجرای این سموم چیست و چرا مسئولان کشور در این خصوص سکوت کرده بودند؟ سرنوشت این محصولات بعد از برگشت خوردن به کشور چیست و در کجا مصرف می‌شوند؟ و پرسش دیگر اینکه دلیل بی‌تفاوتی نسبت به جان و سلامت مردم که در حال استفاده از این محصولات آلوده هستند، چیست؟
کوروش سلجوقی کارشناس کشاورزی در پاسخ به این سؤال «روزنامه جوان» می‌گوید: «در حال حاضر کشاورزی ما با دو چالش مواجه است؛ یکی مصرف بی‌ضابطه کود‌های شیمیایی و دیگر سموم کشاورزی که رعایت نکردن استاندارد‌ها و ضوابط مصرف این دو ماده می‌تواند به کشاورزی ما ضربه زیادی بزند. نبود آموزش و اطلاعات برای کشاورزان موجب‌شده تا آنها از تجارب همدیگر استفاده کنند و مثلاً برای زمینی از کود فسفات استفاده کنند که اصلاً نیازی به چنین کودی ندارد و این درست شبیه وقتی است که بدن ما نیازمند یک دارو‌ی ضروری است و موجب بهبود می‌شود، اما مصرف زیاد و غیر‌ضروری آن دارو کشنده است. در گیاهان نیز استفاده بی‌رویه از کود‌های شیمیایی موجب می‌شود محصولاتی با میزان بیش از اندازه مواد موجود در کود‌های شیمیایی استفاده شده به طور مثال فسفر، به محصولاتی بی‌خاصیت یا حتی مضر تبدیل شوند.»
محصولات استاندارد کافی نداشته و سالم نبوده‌اند
ذبیح الله اعظمی، عضو هیئت رئیسه کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس نیز در مورد سیب‌زمینی‌های برگشت خورده از ترکمنستان گفت: متأسفانه تولیدکنندگان عمده ما، اصول و اسلکه حرفه‌ای کاری را رعایت نمی‌کنند چرا که سازمان یا نهادی تا به حال از آنها نخواستند که این اصول را رعایت کنند. به عبارت دیگر فشاری از سوی وزارت جهاد کشاورزی یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی روی آنها نبوده است؛ بنابراین، تولیدکنندگان به میزان دلخواهشان کود دادند. گویا سیب زمینی‌های برگشت خورده از ترکمنستان نیترات زیادی دارد. ۱۵ یا ۲۰ سال پیش هم سیب زمینی‌هایی که به آذربایجان فرستادیم، برگشت خورد. تنها مسئله صادرات این محصولات نیست. بحث اصلی مردم خودمان هستند که باید این کالاها را مصرف کنند. ما باید دلمان برای خودمان بسوزد.
نماینده جیرفت در مجلس وی در در مورد میزان سلامتی یا استاندارد بودن محصولاتی مصرفی مردم اظهار کرد: بدون شک بعضی محصولات استاندارد کافی نداشته و سالم نبوده است، اما نمی‌توانیم این موضوع را به همه محصولات تعمیم دهیم؛ به عنوان مثال بعضی از محصولات ما مثل خرما و انجیر کاملا ارگانیک هستند چرا که نه کودی می‌خورند و نه سمی روی آنها پاشیده می‌شود، اما باید قبول کرد که کشمش ما دچار این بحران بوده است. با توجه به این موارد باید استانداردهای بین المللی را افزایش دهیم تا سلامت مردم را تأمین کنیم.با توجه به بحران آب اصلا تولید این کالاها با این میزان استفاده از سموم و کود شیمیایی و در نهایت هدررفت آب و محصول به هیچ وجه اقتصادی نیست و به کشور آسیب می‌زند.
ساکن‌برجی، حیدر ساکن برجی رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد نیز در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد: « غیر استاندارد بودن در کل محصولات کشاورزی تولید شده، وجود دارد. با توجه به مرجوع شدن محصولات کشاورزی کل محصولات زیر سوال رفته است. برای تمام محصولات از یک سموم استفاده شده بنابراین نمی‌شود تنها یک محموله را معدوم کرد چرا که در کشور همان کالاها مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد. مسئولان در زمینه واردات سموم باید مراقبت می‌کردند. احتمالا برای واردات سموم در آن زمان رانتی استفاده شده و بعدها نیز این سموم به کشاورزان تحمیل شده است. در هر حال این سموم استاندارد لازم را نداشته است. برخی با اهمال‌کاری منافع ملی کشور را به خطر انداخته‌اند و مقصران باید تاوان این تخلفات را بدهند.
مسعود لطیفیان، عضو هیات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی نیز به «آرمان ملی» می‌گوید: «زمانی‌که یک محصول خوراکی از کشور مقصد دیپورت و بازگردانده می‌شود، فقط بر اثر باقیمانده سموم و استفاده از فلزات سنگین در آن محصول نیست، در برخی از مواقع این برگشت خوردن به آن دلیل است که یکسری آفات و بیماری‌های گیاهی قرنطینه‌‌ای که در کشور مقصــد ممکن است وجود داشته باشد، دلیل این اتفاق باشد، هر چند که در کشور ما گواهی بهداشت برای محصولات صادراتی صادر می‌شود، اما هر کاری یک درصدی از خطا دارد و ممکن است یکی از این آفات و بیماری‌ها گیاهی به کشور مقصد برود و برای اینکه برای آنها خسارت اقتصادی در سیستم‌های تولید گیاهی یا جنگلی به‌وجود نیاید، محصول ایرانی را برگشت می‌زنند.»
مسعود لطیفیان در ادامه گفته‌هایش به فرضیه دوم اشاره دارد و می‌افزاید: «باقیمانده مواد شیمیایی مصرفی یا فلزات سنگینی که در سموم شیمایی وجود دارد، خارج از استانداردهای کشور مقصد باشد و همین امر باعث بازگرداندن محصولات می‌شود.»
شاهپور علایی‌مقدم، معاون وزیر جهادکشاورزی و رئیس سازمان حفظ نباتات کشور نیز در گفتگو با همشهری گفته است: سالانه ۱۲۰میلیون تن انواع محصولات زراعی، باغی، دام، طیور و شیلات در ایران تولید می‌شود که بخشی از آن صادر می‌شود. در نتیجه، در تولید محصولات کشاورزی، تازه‌کار نیستیم و از نحوه استفاده مناسب از سموم برای تولید این نوع محصولات اطلاع داریم.در مورد مرجوع‌شدن برخی محموله‌‌های صادراتی محصولات کشاورزی بزرگ‌نمایی می‌شود. از ابتدای امسال تا‌کنون ۴٫۵ میلیون تن محصولات مختلف کشاورزی به بازارهای هدف مانند کشورهای اوراسیا، عراق، امارات متحده عربی، افغانستان و… صادر شده است. اگر در زمینه کنترل دوره باقیمانده سموم یا مواد شیمیایی روی محصولات کشاورزی سوء‌مدیریتی وجود داشت، باید این موضوع در همه محصولاتی که صادر می‌شود، مشهود باشد.
مدیر کل دفتر هماهنگی صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی نیز با اشاره به ورود هیات ازبکستانی به ایران گفت: از ازبکستان هیات همراهی وارد ایران شد. این تیم نشست‌های متعددی را با سازمان حفظ نباتات و اتاق بازرگانی برگزار کرد. حتی تیم ازبکستانی از استان همدان بازدید داشت. حالا سازمان حفظ نباتات کشور به دنبال برطرف کردن مشکل به وجود آمده است. امیدواریم از این پس مشکلات مشابهی ایجاد نشود.
استاندارد صادرات سیب‌زمینی رعایت نشده بود
محمود بازاری نیز به تجارت‌نیوز توضیح داد: گویا ازبکستان آلودگی «نماتد» را در خاکی که همراه محصولات سیب‌زمینی بوده گزارش داده است. این آلودگی در بعضی محصولات وجود داشته و صادر شده است که در یک آزمایش این مساله تائید شده است. نماتد نوعی آفت گیاهی است. واردات سیب‌زمینی به کشورهای مختلف براساس رعایت استانداردهای کشور مقصد است. سیب‌زمینی‌های برگشت خورده استاندارد را رعایت نکرده بودند. حال باید استانداردهای صادراتی رعایت شود. نظام کنترل و استاندارد هر کشور برای حفاظت از ایمنی مصرف‌کننده فعالیت دارد. در برخی کشورها سیستم نظارتی شدیدتر است و در برخی از کشورها کنترل کمتری شکل می‌گیرد.
استفاده از سموم چینی بی‌کیفیت
محمدرحیم نیازی، عضو هیات مدیره انجمن ملی سیب زمینی نیز به ایلنا گفته است: «بسیاری از تجار ایرانی سموم مورد نیاز کشور را از چین خریداری می‌کنند. البته این احتمال وجود دارد که تاجران برای اینکه سود بیشتری عایدشان شود سموم با درجه کیفی پایین را خریداری می‌کنند.»
به گفته رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد سموم استفاده شده در محصولات کشاورزی از چین وارد می‌شود و از کیفیت لازم برخوردار نیست.
رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد همچنین به تجارت‌نیوز گفته بود که این میوه‌ها پس از بازگشت به کشور، صرف مصرف داخلی می‌شوند.
پدرام سلطانی، نائب رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران نیز در توئیتی نوشت: «کشورهای دیگر یکی یکی محصولات کشاورزی ایران را برگشت می‌زنند. آنها حافظ سلامت شهروندانشان هستند. ۸۵ میلیون ایرانی با هشدار خارجی‌ها آگاه می‌شوند که هر روز سم وارد بدنشان می‌شود. مردم اینگونه می‌میرند یا بیمار و رنجور می‌شوند، هیچ مسئولی هم به روی مبارکش نمی‌آورد.»
سیامک قاسمی، کارشناس اقتصادی نیز نوشته است: «کشورهای دیگر یکی یکی محصولات کشاورزی ایران را برگشت می‌زنند. آنها حافظ سلامت شهروندانشان هستند. ۸۵ میلیون ایرانی با هشدار خارجی‌ها آگاه می‌شوند که هر روز سم وارد بدنشان می‌شود. مردم اینگونه می‌میرند یا بیمار و رنجور می‌شوند، هیچ مسئولی هم به روی مبارکش نمی‌آورد.»
سعید اسلامی، کارشناس اقتصادی هم نوشت: «ما همان محصولاتی را مصرف می‌کنیم که کشورهای خارجی اجازه نمی‌دهند به کشورشان وارد شود؟ با مردم سرزمین‌تان چه می‌کنید؟»
نوید حسینیون، فعال محیط زیست نیز گفته است: «دومینوی برگشت میوه و موادغذایی صادراتی زنگ خطر امنیت در مورد زندگی مردم و اقتصاد کشور هست! هنوز کسی نگران صیانت از جان و سلامتی مردم نشده! ایران»
داریوش آرمان، روزنامه‌نگار هم در این خصوص نوشته است: «خارجی ها به ملت ایران هشدار دادند که دایم با محصولات کشاورزی‌مان سم می خوریم و خیلی‌ها هم بی‌صدا می میرند. حالا که این ماجرای هولناک فاش شده آیا مسوولان نمی خواهند چاره‌ای بیاندیشند و برای نجات میلیون ها ایرانی برنامه‌ریزی کنند؟!»
سموم علیه سلامت جسمی و روان مردم
خبرگزاری ایسنا نیز در گزارشی در خصوص استفاده از سموم در محصولات کشاورزی نوشته است: در هفته‌های اخیر خبر برگشت خوردن برخی محصولات کشاورزی ایران از سوی کشورهای مقصد نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است. در میانه‌های آذر ۳۷ کامیون فلفل دلمه‌ای ایرانی به علت بالا بودن میزان آفت‌کش‌های باقیمانده در آن از سوی کشور روسیه برگشت خورد. چند روز بعد سازمان حفظ نباتات و قرنطینه هندوستان به علت وجود ذرات سفید روی پوست کیوی صادراتی ایران به این کشور، این محصول را به ایران بازگرداند. حالا هم ماجرای برگشت خوردن سیب‌زمینی‌های صادراتی ایران به ازبکستان پیش آمده است. هرچند علت این موضوع، حجم بالای خاک روی پوست این سیب‌زمینی‌ها عنوان شده و حتی مناقشه بر سر این است که ازبکستان محصولات ایران را مرجوع کرده یا آذربایجان! این که نام کشور برگشت‌دهنده محصولات کشاورزی ایران چه باشد تفاوتی در اصل ماجرا ایجاد نمی‌کند.
به هر حال تکرار برگشت خوردن محصولات کشاورزی ایرانی از سوی کشورهای مقصد و سرنوشت این محصولات، نگرانی‌ها و پرسش‌هایی را ایجاد می‌کند:
۱. آیا قرار است این محصولات مرجوعی وارد چرخه غذایی ایرانیان شود؟
۲. در صورت نابودی این محصولات، سرنوشت هزینه‌های تولید آن چه می‌شود و از جیب چه کسانی پرداخت خواهد شد؟
۳. چطور می‌توان به سایر محصولات کشورزی موجود در بازار اطمینان کرد آن هم در حالی که محصولات صادراتی که معمولا باید کیفیت درجه یک داشته باشند به چنین سرنوشتی دچار می‌شوند؟
۴. در سال‌های اخیر، آلودگی هوا، آلودگی‌های زیست‌محیطی، پارازیت، نبود واکسن و بسیاری از این موارد جان ده‌ها هزار ایرانی را گرفته و با خطر مواجه کرده که آمار دقیقی هم از آن وجود ندارد. آیا باید حالا آلودگی‌های کشاورزی را هم به این موارد اضافه کرد؟
۵. متولیان ورود این سموم و آفت‌کش‌ها به کشور و ناظران بر تولید این محصولات کشاورزی چه دستگاه‌هایی هستند و آیا با چنین نحوه نظارتی می‌توان به طریق اولی به سایر محصولات تولیدی در داخل کشور نیز شک داشت؟
۶. چرا دستگاه‌های نظارتی پیش از وقوع چنین مواردی به وظایف خود به درستی عمل نمی‌کنند تا چنین آبروریزی‌هایی در سطح بین‌المللی برای کشور رخ ندهد؟
۷. چرا مدعی‌العموم و دستگاه قضایی در مباحث اینچنینی ورود نمی‌کند؟
۸. اگر دستگاه قضا در چنین مواردی ورود کرده، نتایج آن چه بوده است؟
۹. با توجه به گرانی محصولات پروتئینی، بسیاری از مردم رو به استفاده از محصولات کشاورزی از جمله سیب‌زمینی آورده‌اند اما با وجود چنین اتفاقاتی تکلیف سلامت سفره مردم چه خواهد بود؟
۱۰. آیا قرار است باز هم در بر همین پاشنه بچرخد و هر از چندی شاهد چنین اتفاقاتی باشیم که علاوه بر سلامت جسمانی مردم، سلامت روانی آنان را هم به‌هم می‌ریزد؟