اوضاع و شرایطی كه روز گذشته برای ساعاتی بر بخش‌هایی از كشور حاكم شد، نتیجه طبیعی اتفاقی بود كه در ادامه «حمله سایبری» عنوان شد؛ حمله‌ای كه هدفش بنابر آنچه پایگاه اطلاع‌رسانی نورنیوز اعلام كرد، «سامانه سوخت‌گیری در پمپ بنزین‌ها» بود. نورنیوز كه بعضا در ادبیات غیررسمی سیاسی-رسانه‌ای به عنوان پایگاه خبری نزدیك به شورای عالی امنیت ملی شناخته می‌شود، ساعت 14 و 40 دقیقه دیروز و در حالی كه فضای رسانه‌ای كشور نیز از این «حمله سایبری به سامانه سوخت‌گیری در پمپ بنزین‌ها» تاثیر پذیرفته بود. شرایطی كه با تایید خبر حمله سایبری دست‌كم از حیث رسانه‌ای تا حدودی آرام شد و البته این در حالی بود كه به فاصله‌ای كمتر از یك ساعت از انتشار خبر نورنیوز، شبكه خبر نیز به نقل از «منابع نزدیك به شورای عالی امنیت ملی» وقوع این حمله سایبری را تایید و آن را عامل بروز اختلال در سامانه سوخت‌گیری كشور عنوان كرد. آن طور كه نورنیوز و متعاقبا شبكه خبر و دیگر منابع خبری رسمی در گزارش‌های نیمروز گذشته خود اعلام كردند، اختلال ایجاد شده در سامانه سوخت‌گیری در پمپ‌بنزین‌ها كه از ساعاتی قبل (صبح روز گذشته) موجب بروز مشكل در روند سوخت‌گیری خودروها شده ناشی از حمله سایبری بوده است. این گزارش در ادامه آورده است: «كارشناسان فنی در حال رفع مشكل ایجاد شده هستند و به زودی روند سوخت‌گیری در پمپ بنزین‌ها به حالت عادی برخواهد گشت. جزییات این حمله سایبری و منشأ آن در دست بررسی است و اطلاعات تكمیلی پس از جمع‌بندی نهایی منتشر خواهد شد.»
یك یا چند حمله سایبری! اما آنچه به عنوان «اختلال در سامانه سوخت» از حوالی ساعت 10 صبح روز گذشته به سرعت به بحث داغ فضای رسانه‌ای رسمی و غیررسمی كشور تبدیل شد، در حالی همزمان با انتشار اخبار ضد و نقیض در برخی خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری - تحلیلی، واكنش كاربران شبكه‌های اجتماعی را نیز برانگیخت و درمجموع فضایی را در رسانه‌ها رقم زد كه شرح آنچه شهروندان به‌خصوص در ساعات اولیه این حمله سایبری و بروز اختلال در سامانه سوخت با آن مواجه شدند، از این قرار بود كه پمپ‌های بنزین به‌نحوی از مدار مدیریت خارج شده و امكان استفاده از آن وجود نداشت و به جای درج داده‌های مربوط به دریافت بنزین روی صفحه دیجیتال پمپ‌های بنزین، عبارت «حمله سایبری» و چند شعار سیاسی جایگزین شده بود. آنچه اما بر پیچیدگی این اوضاع افزود، از كار افتادن چند تابلوی الكترونیكی بزرگراه‌ها در برخی كلانشهرهای كشور ازجمله اصفهان بود كه همزمان با بروز اختلال در سامانه سوخت رخ داد و عجیب آنكه شعارهایی مشابه آنچه روی صفحه دیجیتال پمپ‌های بنزین شاهد بودیم، بر این چند تابلوهای الكترونیكی بزرگراه‌ها نیز درج شده بود. این در حالی است كه دیتاسنتر و شبكه كارت سوخت در اختیار شركت پالایش و زیرمجموعه وزارت نفت است، حال آنكه تابلوهای الكترونیكی بزرگراه‌ها ارتباطی به وزارت نفت نداشته و تحت كنترل پلیس راهور و زیرمجموعه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی است. موضوع اما وقتی پیچیده‌تر خواهد بود كه آنچه كه روز گذشته و همزمان با اختلال در سامانه سوخت، در یكی از خبرگزاری‌های دولتی كشور روی داد، به این دو اضافه كنیم. ایسنا، خبرگزاری دانشجویان ایران كه ازجمله بزرگ‌ترین خبرگزاری‌های وابسته به دولت (جهاد دانشگاهی) است، از صبح دیروز و تنها ساعتی پس از بروز این اختلال در گزارشی كه ابتدا این طور به نظر می‌رسید كه بر پایه پیگیری‌های خبرنگاران این خبرگزاری تهیه شده، به تشریح ماوقع پرداخت اما ساعتی از انتشار آن نگذشته بود كه ابتدا این خبر از روی خروجی این خبرگزاری حذف شد. آنچه بر پیچیدگی و شگفتی ماجرا افزود این بود كه مسوولان ایسنا در ادامه در اطلاعیه‌ای اعلام كردند كه اساسا گزارشی با این مضمون منتشر نكرده و آنچه به نقل از این خبرگزاری در برخی كانال‌های تلگرامی و شبكه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود، خروجی ایسنا نیست. اما این هم پایان این غائله عجیب نبود. چرا كه اطلاعیه دوم ایسنا برخلاف اطلاعیه نخست، ناظر بر تكذیب اصل موضوع انتشار گزارش در این خبرگزاری نبود و از اتفاقی عجیب‌تر حكایت داشت. این خبرگزاری در اطلاعیه‌ای كه حوالی ساعت 15 روز گذشته با عنوان «توضیح تكمیلی ایسنا درباره حذف خبر قطع ناگهانی بنزین در جایگاه‌های سوخت به دلیل حمله سایبری» منتشر شد، اعلام كرد كه «ایسنا امروز در ساعت 38: 12 مورد حمله سایبری قرار گرفت كه در جریان این حمله یك خبر با عنوان «قطع ناگهانی بنزین در جایگاه‌های سوخت تهران و شهرستان‌ها به دلیل حمله سایبری» روی سایت ایسنا بارگذاری شده است.» این اطلاعیه در ادامه تاكید كرد كه «مسوولان خبرگزاری به محض اطلاع ضمن حذف خبر مذكور، در حال بررسی ابعاد فنی چگونگی این اتفاق و ایجاد تمهیدات لازم برای جلوگیری از وقوع مجدد این‌چنین اتفاقاتی هستند.» هرچه بود با توجه به آنچه این خبرگزاری در ارتباط با هك شدن وب‌سایت خود اعلام كرد، اگر به‌واقع اتفاق مربوط به آن چند تابلوی الكترونیكی در یكی، دو بزرگراه در اصفهان نیز ناشی از هك شدن باشد، باید گفت كه همزمان 3 نقطه هدف حمله سایبری قرار گرفته و در صورت نادرست بودن خبر مربوط به تابلوهای شهری كه البته بعید هم نیست نادرست باشند، مهاجمان دست‌كم دو هدف یعنی سامانه سوخت‌گیری كشوری و یك خبرگزاری مهم دولتی را هدف حملات سایبری خود قرار داده‌اند.
از آبان‌ماه 98 تا نشست همسایگان افغانستان در این میان قاعدتا یكی از نكاتی كه در تحلیل بین سطور خبر این حملات سایبری حائز اهمیت است، زمان بروز واقعه است. اتفاقی كه در حالی در نخستین روزهای آبان‌ماه 1400 و با محوریت جایگاه‌های سوخت بنزین كشور رخ داد كه درست 3 سال پیش در آبان‌ماه 98، كشور به دلیل شرایط ناشی از افزایش ناگهانی قیمت بنزین یكی از دشوارترین و البته تلخ‌ترین روزهای خود را پشت‌سر گذاشت. علاوه بر این نكته كه به همزمانی این حمله با سالگرد حوادث تلخ آبان‌ماه 98 ارتباط دارد، رویدادی مهم كه پیشاپیش درخصوص برگزاری آن در بازه زمانی كمتر از 24 ساعت آینده اطلاع‌رسانی شده بود، نكته مهم دیگری است كه از این حیث باید مورد توجه باشد؛ چه آنكه به‌گفته سخنگوی وزارت امور خارجه، نشست وزیران خارجه كشورهای همسایه افغانستان به اضافه روسیه قرار است روز چهارشنبه (امروز) در تهران برگزار شود. نشستی كه با حضور ابراهیم رییسی افتتاح خواهد شد و وزیران خارجه ازبكستان، تاجیكستان، تركمنستان و پاكستان به صورت حضوری و وزیران خارجه چین و روسیه به صورت آنلاین مهمانان آن خواهند بود.
دعوای صیانت؛ این بار به بهانه حمله سایبری نكته دیگر در این غائله اما بحث اینترنت ملی و مشخصا ماجرای بحث‌انگیز بررسی «طرح صیانت» بود كه از ماه‌ها پیش نوعی دوقطبی در فضای سیاسی - رسانه‌ای كشور ایجاد كرده است. آنجا كه طیف مخالفان این قبیل طرح‌ها با این استدلال كه این دست قوانین منجر به افزایش محدودیت‌های اینترنتی شده و در نتیجه منجر به نارضایتی شهروندان خواهد بود و موافقان با بهانه‌هایی چون برقراری امنیت سایبری از لزوم تصویب چنین طرح‌هایی می‌گویند. این بار اما در حالی كه انتظار می‌رفت بار دیگر موافقان اینترنت ملی و تصویب طرح‌هایی چون «طرح صیانت» از این فضا به نفع خود بهره‌برداری كنند، روشن شد كه اساسا سامانه سوخت‌گیری كه هدف حمله سایبری قرار گرفته، نه‌تنها از شبكه اینترنت جهانی استفاده نمی‌كند، بلكه با یك شبكه اختصاصی و چیزی شبیه به همان اینترنت ملی كار می‌كند. موضوعی كه امیر ناظمی، پژوهشگر حوزه سیاستگذاری فناوری اعلام كرد و مهر تاییدی زد بر آنچه پیش از او، از سوی برخی كاربران مخالف طرح صیانت عنوان می‌شد. ناظمی كه چند صباحی پس از آغاز به‌كار محمدجواد آذری‌جهرمی به عنوان وزیر ارتباطات دولت دوازدهم، به عنوان معاون وزیر جوان و رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران وارد دولت شد و تا پایان كار دولت روحانی نیز در این سمت فعال بود، در حساب كاربری خود در توییتر نوشت: «زیرساخت شبكه جایگاه‌های سوخت كشور، یك شبكه اختصاصی است و این‌گونه اتصالات از طریق شبكه اینترنت برقرار نمی‌شده است.»
سكوت 2 كمیسیون امنیت و صنایع و پیگیری كمیسیون انرژی هر چه بود وقوع این حمله سایبری در ادامه مطابق انتظار با واكنش‌هایی نیز همراه شد. با این همه نكته عجیب در این ماجرا عدم پاسخگویی نمایندگان عضو دو كمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و همچنین صنایع و معادن بود. بر این اساس در حالی كه پیگیری‌ها و تماس‌های خبرنگار «اعتماد» با تمامی اعضای دو كارگروه «ارتباطات و فناوری اطلاعات» و همچنین «هوافضا و فناوری‌های نوین» كمیسیون صنایع و معادن مجلس بی‌نتیجه ماند و هیچ یك از 8 نماینده عضو این دو كارگروه پاسخی به پیگیری‌ها ندادند، تنها یكی از اعضای كمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در این رابطه با «اعتماد» گفت‌وگو كرد. بماند آن طور كه جلیل رحیمی جهان‌آبادی گفته، مجلس در حال حاضر تعطیل است و در نتیجه دست‌كم كمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی تا زمان نگارش این گزارش، اقدامی در مسیر بررسی موضوع انجام نداده است. این نماینده میانه‌روی مجلس یازدهم همچنین به «اعتماد» گفت: «نمایندگان در حال حاضر در حوزه‌های انتخابیه هستند و یكشنبه آینده به منظور برگزاری نشست علنی به پارلمان خواهند آمد.» این در حالی بود كه رییس كمیسیون انرژی مجلس روز گذشته به بیان توضیحاتی در رابطه با این غائله پرداخت و به خبرنگاران گفت: «عملیات هدفمندی روی جایگاه‌های سوخت انجام شده است كه مسوولان مربوطه در حال رفع مشكل هستند.» فریدون حسنوند حوالی ساعت 17 روز گذشته با تكذیب تمامی شایعات مرتبط با افزایش قیمت بنزین اعلام كرد: «مشكل اكثر پمپ بنزین‌ها رفع شده است و در ساعات آینده نیز مشكل به كلی برطرف می‌شود.» او همچنین با بیان اینكه به عنوان رییس كمیسیون پیگیری‌هایی را داشته و جلساتی نیز با مسوولان وزارت نفت و پالایش پخش برگزار كرده، اعلام كرد: «رییس مجلس نیز پیگیر این اتفاق است و به كمیسیون انرژی دستور پیگیری این موضوع را داده است.»
آرامش در جایگاه‌ها به‌رغم هك سامانه همزمان اما نایب‌رییس اتحادیه جایگاه‌داران سوخت كشور در گفت‌وگویی با «اعتماد» با ارایه توضیحاتی فنی درباره علت بروز این اختلال، تاكید كرد: «خوشبختانه به‌رغم بروز مشكل در جایگاه‌های سوخت، هیچ خبری مبنی بر بروز آشوب و درگیری در جایگاه‌های سوخت‌رسانی به دست‌مان نرسیده و فضا آرام است.» یوسف فرامرزی كه حوالی نیمروز گذشته با «اعتماد» صحبت می‌كرد، همچنین تاكید كرد كه بروز مشكلات فنی در سامانه سوخت‌گیری منتفی است و احتمالا علت همان هك سیستم باشد.هر چه بود اگر چه این حمله سایبری نشانه‌ای نگران‌كننده از وضعیت امنیت سایبری زیرساخت‌های كشور بود، بازگشت به نسبت سریع آرامش به فضای كشور و برقراری نظم در جایگاه‌های سوخت نیز نشانه‌ای بود و از مدیریت این اوضاع آشفته در چند ساعت و در كوتاه‌ترین زمان ممكن. آنچه اما این بار پس از بازگشت آرامش نسبی به اوضاع باید در صدر فهرست اولویت‌ها، در دستوركار مسوولان قرار بگیرد، بررسی كارشناسی این واقعه به منظور جلوگیری از تكرار آن است. اتفاقی كه طبیعتا وقتی رقم خواهد خورد كه اولویت‌های امنیتی موردنظر مسوولان ذی‌ربط باشد. منبع: اعتماد